دانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222بقا به مثابه چرایی زیست اخلاقی: بررسی انتقادی دیدگاه اخلاق تکاملیبقا به مثابه چرایی زیست اخلاقی: بررسی انتقادی دیدگاه اخلاق تکاملی72470094310.30470/er.2022.556621.1142ENفاطمه مرتضویکارشناس ارشد (سطح سه) فلسفه اسلامی جامعة الزهرا، گروه فلسفه و عرفان اسلامی، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، جامعه المصطفی العالمیه،قم، ایران0000-0003-2178-9584علیرضا آل بویهاستادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران0000-0002-6443-4583Journal Article20220626اخلاق یکی از مهمترین مسائل برای انسانها و دغدغه مشترک افراد بشر است. سخن از اهمیت اخلاق، انسان را به تفکر دربارة این پرسش وامیدارد که چرا باید اخلاقی زیست؟ پاسخ این سؤال را میتوان در میان کارکردهای مختلفی که اندیشمندان برای اخلاق مطرح کردهاند، جست؛ چراکه اگر علم فاعل، مفید و خیر بودن فعل را تأیید کند، فاعل نسبت به انجام آن شوق یا انگیزه پیدا میکند. بنابراین کارکردهای یک فعل میتواند پاسخی به چرایی انجام فعل باشند. یکی از کارکردهای زیست اخلاقی افزایش شانس بقاست که توسط تکامل گرایانِ اخلاقی معرفی شده است. سؤال مقاله حاضر این است که این کارکرد تا چه اندازه میتواند برای فرد شوق و انگیزه برای انجام فعل اخلاقی ایجاد کند؟ آیا علم فاعل به اینکه زیست اخلاقی موجب افزایش شانس بقا میشود، میتواند نقشی در تحریک انگیزة او برای رعایت ارزشهای اخلاقی ایفا کند؟ با توجه به چالش معادناباوری و فدا کردن جان، وجود مشکلات متعدد در زندگی و سختیهای زیست اخلاقی، این نتیجه حاصل میشود که هر چند افزایش شانس بقا میتواند انگیزهبخش انسان برای اخلاقی زیستن باشد، اما صرف افزایش شانس بقا به پذیرش هزینههای اخلاقی بودن نمیارزد و برای تحمل زحمات زندگی اخلاقی، انگیزه کافی را فراهم نمیکند. بنابراین اخلاق تکاملی با چالش فقدان قدرت تبیینی برای انگیزههای اخلاقی روبهروست و نمیتوان آن را به عنوان نظریهای جامع در حیطه انگیزش اخلاقی پذیرفت.اخلاق یکی از مهمترین مسائل برای انسانها و دغدغه مشترک افراد بشر است. سخن از اهمیت اخلاق، انسان را به تفکر دربارة این پرسش وامیدارد که چرا باید اخلاقی زیست؟ پاسخ این سؤال را میتوان در میان کارکردهای مختلفی که اندیشمندان برای اخلاق مطرح کردهاند، جست؛ چراکه اگر علم فاعل، مفید و خیر بودن فعل را تأیید کند، فاعل نسبت به انجام آن شوق یا انگیزه پیدا میکند. بنابراین کارکردهای یک فعل میتواند پاسخی به چرایی انجام فعل باشند. یکی از کارکردهای زیست اخلاقی افزایش شانس بقاست که توسط تکامل گرایانِ اخلاقی معرفی شده است. سؤال مقاله حاضر این است که این کارکرد تا چه اندازه میتواند برای فرد شوق و انگیزه برای انجام فعل اخلاقی ایجاد کند؟ آیا علم فاعل به اینکه زیست اخلاقی موجب افزایش شانس بقا میشود، میتواند نقشی در تحریک انگیزة او برای رعایت ارزشهای اخلاقی ایفا کند؟ با توجه به چالش معادناباوری و فدا کردن جان، وجود مشکلات متعدد در زندگی و سختیهای زیست اخلاقی، این نتیجه حاصل میشود که هر چند افزایش شانس بقا میتواند انگیزهبخش انسان برای اخلاقی زیستن باشد، اما صرف افزایش شانس بقا به پذیرش هزینههای اخلاقی بودن نمیارزد و برای تحمل زحمات زندگی اخلاقی، انگیزه کافی را فراهم نمیکند. بنابراین اخلاق تکاملی با چالش فقدان قدرت تبیینی برای انگیزههای اخلاقی روبهروست و نمیتوان آن را به عنوان نظریهای جامع در حیطه انگیزش اخلاقی پذیرفت.https://jer.znu.ac.ir/article_700943_7e54fed1fe19247129bc1af8e50f654a.pdfدانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222انگیزش اخلاقی، جهات تناسب، و برخی دلالتهای فلسفه دینی آنهاانگیزش اخلاقی، جهات تناسب، و برخی دلالتهای فلسفه دینی آنها254470095510.30470/er.2023.563076.1172ENمحمدعلی عباسیان چالشتریدانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران، ایرانhttps://orcid.org/00Journal Article20221008«انگیزش اخلاقی» یکی از مفاهیم مهم و پرکاربرد در فلسفه اخلاق است. انگیزش اخلاقی با «دلایل فعل» و «حکم اخلاقی» که دو اصطلاح کلیدی در فلسفه اخلاق هستند، ارتباطی وثیق دارد. انسانها اغلب افعال خود را از روی دلایل انجام میدهند و دلایل انگیزشی یکی از آن دلایل هستند. انسانها همچنین احکام اخلاقی صادر میکنند و «انگیزش» چیزی است که احکام را به افعال پیوند میزند. فیلسوفان اجماع دارند که فاعل برای انجام فعل باید ابتدا به سوی آن برانگیخته شود. نظریه غالب، مشهور به «نظریه هیومی»، دو حالت روانشناختی «میل» و «باور» را عامل انگیزش فاعل به فعل میداند. براساس اندیشه «جهات تناسب» که مورد پذیرش غالب فیلسوفان ذهن، فعل و اخلاق است، میل یک حالت روانشناختی ذاتاً انگیزشی با جهت تناسب عالم با ذهن است و باور هم حالت دیگر ذاتاً شناختی با جهت تناسب ذهن با عالم است. برخی از فیلسوفان اخلاق منکر اطلاق و کلیت نظریه هیومی شدهاند و دستکم تعدادی از باورهای اخلاقی را شناختی-انگیزشی و دارای دو جهت تناسب میدانند. دیدگاه فیلسوفان اخیر میتواند به باورهای دینی هم توسعه پیدا کند. دراینصورت، دستکم برخی از باورهای دینی و جملات تعبیر کننده از آنها دو جهت تناسب خواهند داشت. پذیرش این دیدگاه، در نهایت، ما را به ارائه رویکردهایی جدید و دو وجهی به معرفتشناسی دینی و زبان دینی خواهد رساند.«انگیزش اخلاقی» یکی از مفاهیم مهم و پرکاربرد در فلسفه اخلاق است. انگیزش اخلاقی با «دلایل فعل» و «حکم اخلاقی» که دو اصطلاح کلیدی در فلسفه اخلاق هستند، ارتباطی وثیق دارد. انسانها اغلب افعال خود را از روی دلایل انجام میدهند و دلایل انگیزشی یکی از آن دلایل هستند. انسانها همچنین احکام اخلاقی صادر میکنند و «انگیزش» چیزی است که احکام را به افعال پیوند میزند. فیلسوفان اجماع دارند که فاعل برای انجام فعل باید ابتدا به سوی آن برانگیخته شود. نظریه غالب، مشهور به «نظریه هیومی»، دو حالت روانشناختی «میل» و «باور» را عامل انگیزش فاعل به فعل میداند. براساس اندیشه «جهات تناسب» که مورد پذیرش غالب فیلسوفان ذهن، فعل و اخلاق است، میل یک حالت روانشناختی ذاتاً انگیزشی با جهت تناسب عالم با ذهن است و باور هم حالت دیگر ذاتاً شناختی با جهت تناسب ذهن با عالم است. برخی از فیلسوفان اخلاق منکر اطلاق و کلیت نظریه هیومی شدهاند و دستکم تعدادی از باورهای اخلاقی را شناختی-انگیزشی و دارای دو جهت تناسب میدانند. دیدگاه فیلسوفان اخیر میتواند به باورهای دینی هم توسعه پیدا کند. دراینصورت، دستکم برخی از باورهای دینی و جملات تعبیر کننده از آنها دو جهت تناسب خواهند داشت. پذیرش این دیدگاه، در نهایت، ما را به ارائه رویکردهایی جدید و دو وجهی به معرفتشناسی دینی و زبان دینی خواهد رساند.https://jer.znu.ac.ir/article_700955_4affc0d3e67f6f2b918ba51fb5f6f5b5.pdfدانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222چیستی فروتنی فکری و راه های پرورش آنچیستی فروتنی فکری و راه های پرورش آن456370094510.30470/er.2022.559789.1157ENصادق میراحمدیاستادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، ایرانJournal Article20220806با نگاهی گذرا به پیرامون خود با انسانهایی مواجهه میشویم که خواسته یا ناخواسته ارزشهای اخلاقی و معرفتی را نقض میکنند و به دنبال پیدا کردن راههای متعددی برای توجیه رفتار غیر اخلاقی و غیر فکری خود هستند. برای مقابله با این مشکل، لازم است نسبت به فهم و پرورش فضیلت فروتنی فکری توجه ویژهای شود. فروتنی فکری به ما کمک میکند تا از اعتماد بیش از حد در بیان آنچه فکر میکنیم درست است یا آنچه میدانیم اجتناب کنیم. فروتنی فکری نه تنها باعث انس و الفت و تعامل بین انسانها میشود بلکه باعث میشود انسانها در دستیابی به حقایق، عملکرد بهتری داشته باشند. هدف این پژوهش تبیین و بررسی چیستی فروتنی فکری و ضرورت و نقش آن در کسب دانش و معرفت و ارائه راهکارهای برای پرورش و تقویت آن است. این پژوهش با روش تحلیل مفهومی و از نوع پژوهشهای کیفی است. جامعه پژوهش شامل کتابها و مقالاتی است که درباره فروتنی فکری و نقش آن در کسب دانش و معرفت مطرح شده است. نتیجه این مطالعه نشان داد که آموزش فروتنی فکری به دانشجویان یکی از مهمترین وظایف اساتید است و جایگاه آن در کمک به دانشجویان برای اکتساب معرفت و دانش، خودکفایی و کسب آمادگی برای دوران بزرگسالی و نقش مهم آن در زندگی سیاسی و اجتماعی بدون جایگزین است. معرفی رذایلی که در مقابل فروتنی فکری است، شبیه شدن به الگوها، مدل سازی فروتنی فکری، تمرین سخاوتمندی و سپاسگذاری و پرورش فروتنی فکری از طریق ذهنیت رشدگرا از مهمترین راههای پرورش این فضیلت فکری است.با نگاهی گذرا به پیرامون خود با انسانهایی مواجهه میشویم که خواسته یا ناخواسته ارزشهای اخلاقی و معرفتی را نقض میکنند و به دنبال پیدا کردن راههای متعددی برای توجیه رفتار غیر اخلاقی و غیر فکری خود هستند. برای مقابله با این مشکل، لازم است نسبت به فهم و پرورش فضیلت فروتنی فکری توجه ویژهای شود. فروتنی فکری به ما کمک میکند تا از اعتماد بیش از حد در بیان آنچه فکر میکنیم درست است یا آنچه میدانیم اجتناب کنیم. فروتنی فکری نه تنها باعث انس و الفت و تعامل بین انسانها میشود بلکه باعث میشود انسانها در دستیابی به حقایق، عملکرد بهتری داشته باشند. هدف این پژوهش تبیین و بررسی چیستی فروتنی فکری و ضرورت و نقش آن در کسب دانش و معرفت و ارائه راهکارهای برای پرورش و تقویت آن است. این پژوهش با روش تحلیل مفهومی و از نوع پژوهشهای کیفی است. جامعه پژوهش شامل کتابها و مقالاتی است که درباره فروتنی فکری و نقش آن در کسب دانش و معرفت مطرح شده است. نتیجه این مطالعه نشان داد که آموزش فروتنی فکری به دانشجویان یکی از مهمترین وظایف اساتید است و جایگاه آن در کمک به دانشجویان برای اکتساب معرفت و دانش، خودکفایی و کسب آمادگی برای دوران بزرگسالی و نقش مهم آن در زندگی سیاسی و اجتماعی بدون جایگزین است. معرفی رذایلی که در مقابل فروتنی فکری است، شبیه شدن به الگوها، مدل سازی فروتنی فکری، تمرین سخاوتمندی و سپاسگذاری و پرورش فروتنی فکری از طریق ذهنیت رشدگرا از مهمترین راههای پرورش این فضیلت فکری است.https://jer.znu.ac.ir/article_700945_e55924eb33c8d69025cbe4992498f0dc.pdfدانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222فلسفۀ تکبر و تاثیر آن بر حسن و قبح فعلی تکبرفلسفۀ تکبر و تاثیر آن بر حسن و قبح فعلی تکبر658670094410.30470/er.2022.551473.1109ENفرانک بهمنیاستادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، ایرانJournal Article20220406کبر و تکبر منبعث از آن، یکی از آسیبهای جدی حوزۀ اخلاق و رفتار است که روابط اجتماعی انسان را دچار مشکل مینماید. بدین جهت پرهیز از آن به انحاء مختلف همواره توصیه شده است. لکن برخی گزارههای دینی نه تنها رفتار متکبرانه را نیکو میدانند، بلکه تأکید بر ضرورت آن دارند. پژوهش حاضر سعی دارد با هدف تبیین دقیق فلسفۀ تکبر در مقام اثبات، تأثیر منطقی آن را بر حسن و قبح فعلی تکبر در مقام ثبوت روشن سازد. سپس با بررسی دلایل جواز و عدم جواز تکبر، گسترۀ استفاده از تکبر در اصول اخلاقی را معین سازد. روش پژوهش تحلیلی-اسنادی است و دادهها حاکی از آن است که فلسفۀ رفتار متکبرانه بر حسن و قبح آن تأثیر مستقیم دارد؛ بنابراین رابطۀ تکبر و تفرعن رابطۀ عموم و خصوص مطلق نیست، بلکه رابطه عموم و خصوص من وجه است.کبر و تکبر منبعث از آن، یکی از آسیبهای جدی حوزۀ اخلاق و رفتار است که روابط اجتماعی انسان را دچار مشکل مینماید. بدین جهت پرهیز از آن به انحاء مختلف همواره توصیه شده است. لکن برخی گزارههای دینی نه تنها رفتار متکبرانه را نیکو میدانند، بلکه تأکید بر ضرورت آن دارند. پژوهش حاضر سعی دارد با هدف تبیین دقیق فلسفۀ تکبر در مقام اثبات، تأثیر منطقی آن را بر حسن و قبح فعلی تکبر در مقام ثبوت روشن سازد. سپس با بررسی دلایل جواز و عدم جواز تکبر، گسترۀ استفاده از تکبر در اصول اخلاقی را معین سازد. روش پژوهش تحلیلی-اسنادی است و دادهها حاکی از آن است که فلسفۀ رفتار متکبرانه بر حسن و قبح آن تأثیر مستقیم دارد؛ بنابراین رابطۀ تکبر و تفرعن رابطۀ عموم و خصوص مطلق نیست، بلکه رابطه عموم و خصوص من وجه است.https://jer.znu.ac.ir/article_700944_78695227ef0fc50a2b3ec1dbac1fc4de.pdfدانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222تحلیلی توحیدی از مفهوم و مراتب فضیلت شجاعت در اخلاق عرفانیتحلیلی توحیدی از مفهوم و مراتب فضیلت شجاعت در اخلاق عرفانی8710770094610.30470/er.2022.560897.1163ENمحمدمهدی ولی زادهدانشجوی دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه شهید بهشتی0000-0003-0363-0641حسن سعیدیدانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایرانJournal Article20220825شجاعت یکی از فضیلتهای اصلی در اخلاق و از اصطلاحات کلیدی و پرتکرار در عرفان است. اخلاق عرفانی، ظرفیت بسیاری برای تعالی و تعمیق اخلاق دارد اما علیرغم توجه فراوان به شجاعت در اخلاق فلسفی، مفهومسازی دقیق و نظاممند آن مانند بسیاری از ملکات اخلاقی، یکی از خلأهای مهم در اخلاق عرفانی به شمار میرود. پژوهش پیش رو که به روش تحلیلی - توصیفی صورتگرفته، کوشیده تا بر اساس امهات متون مکتب اخلاق عرفانی، ضمن بیان تلقی خاص عرفا از مفهوم شجاعت، ارتباط شجاعت و عرفان را به نحو وثیقی تبیین کند، مراتب تحقق شجاعت را استخراج نماید و ساختار بررسی فضائل با رویکرد اخلاق عرفانی را بنا نهد. ازاینرو با شناسایی «محوریت قلب انسان» و «طولی بودن لایههای وجودی انسان» بهعنوان دو مبنای اثرگذار در اخلاق عرفانی، به سه وجه ارتباط میان شجاعت و عرفان دستیافته است که عبارتند از: بینش توحیدی شهودی به خداوند، عشق به خداوند و تجربه مرگ اختیاری. این وجوه علاوه بر اینکه به انحاء گوناگونی تبیینپذیرند، نشانگر توحیدمحور بودن فضیلت در این اخلاق متعالی هستند.شجاعت یکی از فضیلتهای اصلی در اخلاق و از اصطلاحات کلیدی و پرتکرار در عرفان است. اخلاق عرفانی، ظرفیت بسیاری برای تعالی و تعمیق اخلاق دارد اما علیرغم توجه فراوان به شجاعت در اخلاق فلسفی، مفهومسازی دقیق و نظاممند آن مانند بسیاری از ملکات اخلاقی، یکی از خلأهای مهم در اخلاق عرفانی به شمار میرود. پژوهش پیش رو که به روش تحلیلی - توصیفی صورتگرفته، کوشیده تا بر اساس امهات متون مکتب اخلاق عرفانی، ضمن بیان تلقی خاص عرفا از مفهوم شجاعت، ارتباط شجاعت و عرفان را به نحو وثیقی تبیین کند، مراتب تحقق شجاعت را استخراج نماید و ساختار بررسی فضائل با رویکرد اخلاق عرفانی را بنا نهد. ازاینرو با شناسایی «محوریت قلب انسان» و «طولی بودن لایههای وجودی انسان» بهعنوان دو مبنای اثرگذار در اخلاق عرفانی، به سه وجه ارتباط میان شجاعت و عرفان دستیافته است که عبارتند از: بینش توحیدی شهودی به خداوند، عشق به خداوند و تجربه مرگ اختیاری. این وجوه علاوه بر اینکه به انحاء گوناگونی تبیینپذیرند، نشانگر توحیدمحور بودن فضیلت در این اخلاق متعالی هستند.https://jer.znu.ac.ir/article_700946_0956dfc3b5021bbf227d67006dc1c911.pdfدانشگاه زنجانتأملات اخلاقی2676-41803420221222نقد و بررسی دلایل روانشناختی سودگرایان بر فرزندآورینقد و بررسی دلایل روانشناختی سودگرایان بر فرزندآوری10913070096110.30470/er.2023.550467.1098ENسیده زینب رضوانیمدیرگروه روانشناسی مجتمع آموزش عالی بنت الهدی وابسته به المصطفی العالمیهحسین رضائیاندانشجوی دکتری روانشناسی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم.Journal Article20220312امروزه فرزندخواهی و فرزندآوری یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار اجتماعی، اخلاقی، حقوقی در جوامع بشری است. گسترش یا عدم گسترش آن، موضوع نزاع موافقان و مخالفان است. موافقان ادلهای نظیر زنده شدن ایام خردسالی و کودک درون والدین، ایجاد آرامش روانی ناشی از رشد اقتصادی- اجتماعی برای خود و جامعه، شادی والدین، تحقق انگیزههای والدین و غیره را در راستای گسترش فرزندخواهی ذکر کردهاند. در مقابل مخالفان نیز استدلالهایی مبنی بر مسئولیت سنگین فرزندآوری، مشکلات جسمی و روانی برای مادر، خطرات زیست محیطی و عدم آرامش روانی برای پدر و مادر و غیره را مطرح میکنند. تبیین و تحلیل این موضوع در اخلاق هنجاری با رویکرد سودگرایانه نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است زیرا اساس این دیدگاه سود و لذت بیشتر برای اکثر افراد است. اگرعملی چون فرزندآوری سود بیشتری برای اکثر افراد در پی داشته باشد، به لحاظ اخلاقی درست است و در غیر این صورت نادرست خواهد بود. ازآنجاکه یکی ازمنافع مهم برای انسان درهرمسئلهای منفعت روانشناختی آن است و زمینهساز ترغیب فرد به یک عمل یا عدم آن میگردد، در این پژوهش پیامدهای روانشناختی فرزندآوری ازنگاه سودگرایان موافق و مخالف فرزندآوری به شیوه توصیفی-تحلیلی بررسی ونقد شده است.امروزه فرزندخواهی و فرزندآوری یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار اجتماعی، اخلاقی، حقوقی در جوامع بشری است. گسترش یا عدم گسترش آن، موضوع نزاع موافقان و مخالفان است. موافقان ادلهای نظیر زنده شدن ایام خردسالی و کودک درون والدین، ایجاد آرامش روانی ناشی از رشد اقتصادی- اجتماعی برای خود و جامعه، شادی والدین، تحقق انگیزههای والدین و غیره را در راستای گسترش فرزندخواهی ذکر کردهاند. در مقابل مخالفان نیز استدلالهایی مبنی بر مسئولیت سنگین فرزندآوری، مشکلات جسمی و روانی برای مادر، خطرات زیست محیطی و عدم آرامش روانی برای پدر و مادر و غیره را مطرح میکنند. تبیین و تحلیل این موضوع در اخلاق هنجاری با رویکرد سودگرایانه نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است زیرا اساس این دیدگاه سود و لذت بیشتر برای اکثر افراد است. اگرعملی چون فرزندآوری سود بیشتری برای اکثر افراد در پی داشته باشد، به لحاظ اخلاقی درست است و در غیر این صورت نادرست خواهد بود. ازآنجاکه یکی ازمنافع مهم برای انسان درهرمسئلهای منفعت روانشناختی آن است و زمینهساز ترغیب فرد به یک عمل یا عدم آن میگردد، در این پژوهش پیامدهای روانشناختی فرزندآوری ازنگاه سودگرایان موافق و مخالف فرزندآوری به شیوه توصیفی-تحلیلی بررسی ونقد شده است.https://jer.znu.ac.ir/article_700961_ba8cf0fbd4e0d3b6267119c8aafd15a3.pdf