Document Type : Original Article
Author
Associate Professor, Department of Philosophy, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran.
Abstract
Keywords
Article Title [Persian]
Author [Persian]
این مقاله به بررسی دیدگاه کانت دربارة حکم اخلاقی دروغگویی میپردازد. دروغگویی از نظر کانت رذیلتی بزرگ و کلید تمام شرور در عالم است. وی دروغ را چنین تعریف میکند: «به زبان چیزی گفتن و در دل چیزی داشتن». اغلب تصور میشود که دروغگویی بهخاطر ضرر زدن به غیر نادرست است؛ ولی کانت معتقد است دروغ حتی اگر زیانی به کسی نداشته باشد و با نیت خیر نیز گفته شود، باز عملی نارواست. وی دروغگویی را به خاطر نابود کردن ارزش انسانی خویش، نادرست میشمارد. او دروغ نگفتن را یک وظیفة کامل انسانی هم نسبت به دیگران و هم نسبت به خویشتن برمیشمارد. سئوال اصلی پژوهش این است که آیا دروغگویی از منظر کانت بهطور مطلق ممنوع است یا وی آن را در برخی شرایط تجویز می کند؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد که دیدگاه کانت در مورد مطلق یا نسبی بودن ممنوعیت دروغگویی در آثار مختلفش متفاوت است. کانت در آثار ابتدایی خود، مانند: درسهای فلسفه اخلاق، دیدگاه سهلگیرانهتر و انعطافپذیرتری نسبت به دروغگویی دارد و دروغگویی را بهطور مطلق ممنوع نمیشمارد؛ بلکه دروغگویی برای نجات خود از سوء استفادة دیگران را تجویز میکند و بهطور کلی، دروغگویی و فریب را از باب مقابله به مثل جایز میشمارد؛ اما در آثار متأخرش، مانند: مابعدالطبیعه اخلاق و مقالة «حق فرضی دروغگویی با انگیزة خیرخواهانه» معتقد به ممنوعیت مطلق دروغگویی شده است. وی در بنیاد مابعدالطبیعة اخلاق، دروغگویی را بر اساس اصل تعمیم پذیری و اصل غایات ممنوع میشمارد.
Keywords [Persian]