Explanation of the Nature of Self-Sacrifice and its Rulings from the Point of View of Jurisprudence and Ethics

Document Type : Original Article

Authors

1 , Ph.D in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran

2 , Associate Professor of Theology Department, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

3 Assistant Professor, Department of Education, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

Abstract

Throughout the human life, two elements of "justice and kindness" have had a special place; nevertheless, in times of crisis when people are faced with moral challenges, they are willing to give what they have to others and give up their interests, to the extent that they sacrifice their lives for the benefit of others when necessary. From a moral point of view, self-sacrifice is valuable, precious and good. Sacrifice is a moral act both in terms of religious teachings and human values; Although in some cases, such as self-sacrifice and giving money in vain, putting this world first over the hereafter, and choosing self-will over the will of God, it is considered as one of the reprehensible and objectionable examples, what is a place for reflection is that how sacrifice and self-sacrifice Are evaluated in the sense that they are subject to Sharia rulings? And if it is legitimate, how far is its territory? This research, which has been carried out with a descriptive-analytical method, tries to find reasonable answers to these questions with reference to the sources of Islamic jurisprudence. The result of the research shows that although jurists consider positive self-sacrifice to be absolutely good and desirable, they do not consider it obligatory in Shari'ah, and consider financial, moral and life sacrifice as obligatory only in certain situations.

Keywords

Article Title [Persian]

تبیین ماهیت ایثار و حکم مراتب آن از منظر فقه الاخلاق

Authors [Persian]

  • حجت عزیزالهی 1
  • عبدالرضا محمد حسین زاده، 2
  • صدیقه نیک طبع اطاعتی 3
1 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشیار گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
3 - استادیار، گروه معارف، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
Abstract [Persian]

در گسترة حیات انسانی، دو عنصر «عدل و احسان» از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند؛ با این وجود، در مواقع بحرانی که انسان‌ها در موضع چالش‌های اخلاقی قرار می‌گیرند، آنها حاضرند آنچه را دارند در اختیار غیر بگذارند و از منافع خود چشم بپوشند؛ تا جایی که در وقت ضرورت از جان خود نیز برای مصالح دیگران بگذرند. ایثار از منظر اخلاقی، فی نفسه، فعلی ارزشمند، گرانبها و نیکوست. ایثار هم از جنبه آموزه‌های دینی و هم از جهت ارزش‌های انسانی، عملی اخلاقی است؛ هر چند در مواردی، مانند: فداکارى و بخشش مال در راه باطل، مقدم داشتن دنیا بر آخرت و گزینش هواى نفس بر ارادة الهی، از مصادیق مذموم و ناپسند آن محسوب می‌شود، امّا آنچه محل تأمّل است، این است که ایثار و از خودگذشتگی از آن حیث که معروض احکام شرعی واقع می‌شود، چگونه ارزیابی می‌گردد؟ و در صورت مشروعیت، قلمرو آن تا کجاست؟ این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است، تلاش دارد با نظر به منابع فقه اسلامی پاسخ‌های مستدل برای این پرسش‌ها بیابد. نتیجة تحقیق آن است که گرچه فقها ایثار مثبت را فی‌نفسه و مطلقاً دارای حسن و مستحب می‌دانند، لکن به اطلاق وجوب شرعی آن قائل نیستند و تنها در مواضعی خاص ایثار مالی، آبرویی و جانی را واجب می‌دانند.

Keywords [Persian]

  • ایثار مالی
  • ایثار آبرویی
  • ایثار جانی
  • احسان

References

قرآن کریم.
نجفی، محمد‌حسن. (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع السلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ اول.
ابن متظور. (1416 ه.ق). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ 1.
آخوند‌خراسانی ملامحمدکاظم . (1364). کفایه الاصول، تهران: کتابفروشی اسلامیه، چ2.
اعراقی علیرضا، پاییز 1387، فقه تربیتی، ج 1، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
الهامی نیا علی اصغر و دیگران . (1378).اخلاق نظامی، قم: مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ اول.
الهامی نیاعلی اضغر. (1382). اخلاق و تربیت اسلامی، قم: مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ اول.
آمدی عبدالواحد بن محمد. (1366). غررالحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم.
انصاری، مرتضی. (بی‌تا). المکاسب، تبریز: بی نا
البرقی احمد بن محمد خالد. (1416). المحاسن، قم: المجمع العالمی لاهل البیت (ع).
بزّاز عبدالنور. (1429). مصالح الانسان، بیروت: المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
بهرامی احمدی، حمید. (1360). قواعد فقه، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
تهرانی، مجتبی. (1397). اخلاق الاهی، تهران: انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی.
 تهرانی مجتبی. (1397). سخاوت و ایثار، تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی.
جمعی از نویسندگان. (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: موسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله .( 1392). ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت. قم: اسراء، چاپ 15.
حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1414). وسائل الشیعه، بیروت: آل‌البیت.
دهقانپور، علیرضا، بخشی، ژیلا، تابستان 1393، پژوهشنامه معارف قرآنی، معناشناسی احسان در قرآن، دانشگاه علامه طباطبایی، ش 34، دوره شماره 17.
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (1412). مفردات فی غریب القرآن. دمشق: دار‌العلم، الدار‌الشامیه، چاپ اول.
روزنامه جمهوری اسلامی، مقاله: نقش فقه سیر کمال انسان. تاریخ: 16/1/69 .
شاکرین ، حمیدرضا، (1384). پرسش­ها و پاسخ­های برگزیده. قم: نشر معارف.
شبّر، سید‌عبداله. (1364). الاخلاق، تهران: مؤسسه دین و دانش
شریعتی، روح الله. (1393). قواعد فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شمس ناتری، محمد ابراهیم. (1378). بررسی تطبیقی مجازات اعدام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
صدر، سیّدباقر. (1976). دروس فی علم الاصول، بیروت: دارالکتاب اللبنانی، چاپ اول .
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم. (1366). شرح اصول کافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
طباطبایی، محمد حسین. (1406). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر اسماعیلیان.
طبرسی، الفضل‌بن‌الحسن. (1360). مجمع البیان، تهران: فراهانی.
عاملی حسن بن زین الدین. (1418). معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم: مؤسسه الفقه للطباعه و النشر.
علامه حلی یوسف‌بن‌مطهر. (بی‌تا). تحریر الاحکام الشریعه علی مذهب الاسلامیه، مشهد: مؤسسه آل البیت و مؤسسه طوس.
علیدوست ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد، چاپ اول.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1379). حقوق تعهدات بین‌المللی و دیپلماسی در ایران، تهران: سمت، چاپ اول.
غزالی، محمد بن محمد. (بی‌تا). احیاء علوم الدین، بیروت: دار الکتب العربی.
غزالی، محمد‌بن‌محمد. (1364). المستصفی من علم الاصول، قم: منشورات الرضی.
غزالی، محمد‌بن‌محمد. (1988). شفاء الغلیل، بیروت: دارالکتب الجمیله، چاپ اول.
فرحی، سیّد‌علی. (1390). تحقیق در قواعد فقهی اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
فلسفی، محمدتقی. (1370). شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1401). الکافی، بیروت: دارصعب و دارالتعارف.
مجلسی، محمد باقر. (1403). بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی چاپ دوم.
محقق داماد، سیّد مصطفی. (1383). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق حلی، نجم الدین. (1408). شرایع الاسلام، قم: انتشارات اسماعیلیان.
محمدی ری شهری، محمد. (1386). حکمت نامه پیامبر اعظم (ص)، قم: دارالحدیث.
مروارید، علی‌اصغر. (1410). سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت: دارالتراث و دارالاسلامیه، چاپ اول.
مصباح یزدی، محمد نقی. (1372). اخلاق در قرآن. تهران: انتشارات امیرکبیر.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). پاسخ استاد به جوانان پرسش­گر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی.(1396). حکیمانه­ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. (1358). بیست گفتار ، قم: انتشارات صدرا ، چ 5.
مطهری، مرتضی. (1369). تعلیم و تربیت در اسلام، قم: صدرا، چ17.
مطهری، مرتضی. (1372)، مجموعه آثار ج1، (عدل الهی). تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (1372). فرهنگ شهادت. تهران: انتشارات صدرا.                    
معرفت محمد‌هادی، تابستان 76، مصلحت در فقه، مجله پیام حوزه، سال چهارم، شماره 2.
مکارم شیرازی ناصر. (1422). القواعد الفقیهه، قم: مدرسه الامام علی ابی طالب (ع).
مکارم شیرازی، ناصر. (1384). اخلاق در قرآن، قم: مدرسه اإلمام علی بن أبی طالب(ع).
ملک‌افضلی‌اردکانی، محمد. (1397). قاعده حفظ نظام، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
منتظری، حسینعلی. (1385). نظام الحکم فی الاسلام، قم: نشر سرایی.
منتظری، حسینعلی. (1408). دراسات فی ولایة الفقیه، قم: منشورات المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
موسوی ‌خمینی، روح‌الله. (1368). صحیفه‌ی نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
موسوی خمینی، روح الله. (بی تا). تحریر الوسیله، قم: موسسه مطبوعات دارالعلم.
نراقی، محمد مهدی. (1383). جامع السعادات، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.‏‏

Files

History

  • Receive Date: 08 April 2022
  • Revise Date: 01 July 2022
  • Accept Date: 15 July 2022

Share

How to cite

Statistics