Humor, Virtue or Vice, An Analysis of Islamic Teachings Based on Practical Wisdom

Document Type : Original Article

Authors

Associated professor , Department of Religion and Theology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

Abstract

In Islamic texts, humor is sometimes considered a reprehensible and sometimes a virtue, and sometimes it is recommended to use this act “less often”. The problem is, how can these narrations be compatible with each other and what reasonable explanation can be given of these texts. The answer lies in practical wisdom. If creating humor is to be considered a virtue, it is necessary for the person creating it- relying on practical wisdom which is a kind of situational art and insight- to be evaluate whether this act in this particular situation is for happiness and a good life of the people related to this humor is useful or not. Practical wisdom requires a kind of knowledge and insight into the whole world and human’s relationship with it, as well as a correct understanding of human happiness. Therefore, it is difficult to form and establish the virtue of practical wisdom in people, and after a lot of practice and passage of many years, it is formed in moral actors, and it is never formed in many people. It is for this reason that performing a moral act such as creating humor by many people may be condemned as a vice, and for this reason, in Islamic traditions, this action is recommended to happen “rarely”.

Keywords

Main Subjects

Article Title [Persian]

مزاح، فضیلت یا رذیلت؟ تحلیلی بر آموزه‌های اسلامی بر مبنای حکمت عملی

Authors [Persian]

  • محسن جاهد
  • رحیم دهقان سیمکانی
دانشیار گروه حکمت و کلام، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
Abstract [Persian]

مزاح در متون روایی اسلامی گاه عملی مذموم و گاه فضیلت قلمداد شده است و گاه توصیه شده است که این عمل «کمتر» انجام پذیرد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که چگونه این احادیث با هم قابل جمع­ اند و چه تبیین معقولی از وجه جمع این متون روایی می ­توان ارائه نمود. پاسخِ مسئله در حکمت عملی نهفته است. اگر مزاح و شوخی فضیلت تلقّی ­گردد، لازم است فرد مزاح­ کننده با تکیه بر حکمت عملی که نوعی هنرِ موقعیت ­شناسی و بصیرت است، این مسئله را مورد سنجش قرار دهد که آیا این عمل در این موقعیت خاص، برای سعادت و زندگیِ خوبِ خودِ و انسان­ های مرتبطِ با این مزاح، مفید است یا خیر؟ حکمت عملی مستلزم نوعی شناخت و بصیرت نسبت به کل جهان و رابطه ­ی انسان با آن و نیز درکی درست از سعادت انسان است. از همین روی، شکل ­گیری و استقرارِ فضیلتِ حکمت عملی در آدمیان دشوار است و پس از ممارست بسیار و گذشت سالیان دراز در فاعلان اخلاقی شکل می­ گیرد و در بسیاری از افراد هرگز شکل نمی­ گیرد. به همین علت است که انجام فعلی اخلاقی­ همچون مزاح توسط بسیاری از آدمیان ممکن است محکوم به حکم رذیلت گردد و از همین روی، در روایات اسلامی توصیه شده این فعل «کمتر» انجام پذیرد.

Keywords [Persian]

  • مزاح
  • فضیلت
  • حکمت عملی
  • بصیرت
  • سعادت

References

آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین. (1366ش). شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح و تحقیق جلال الدین حسینی ارموی. تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله. (1404ق). شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید. قم: مکتبة آیت الله المرعشی النجفی، چاپ اول.
ابن بابویه، محمد بن على (1362ش). الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری. قم، جامعه­ی مدرسین، چاپ اول.
ابن بابویه، محمد بن على (1403ق). معانی الأخبار، تصحیح علی اکبر غفاری. قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه­ی مدرسین حوزه­ی علمیه­ی قم، چاپ اول.
ابن­سینا (1988). رساله فی علم الاخلاق، در: شمس الدین، عبد الامیرز، المذهب التربوی عند ابن سینا من حلال فلسفته العلمیة. بیروت: الشرکه العالمیه للکتاب.
ابن­شعبه حرانى، حسن بن على (1382ش). تحف العقول، ترجمه­ی احمد جنتى. تهران، موسسه امیرکبیر، چاپ اول.
ابن­شعبه حرانى، حسن بن على (1404ق). تحف العقول، تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری. قم، جامعه­ی مدرسین، چاپ دوم.
ابن عدی، یحیی (1371). تهذیب الاخلاق، مقدمه، تصحیح و ترجمه و تعلیق سید محمد دامادی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، چ2.
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ش). کامل الزیارات، تصحیح و تعلیق عبدالحسین امینی. نجف اشرف، دار المرتضویۀ، چاپ اول.
ابن مسکویه رازی (1381). تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح علی اصغر حلبی. تهران: انتشارات اساطیر، چاپ اول.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق.). لسان العرب. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، چاپ سوم.
اترک، حسین (1392). وظیفه گرایی اخلاقی کانت. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
 تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1366ش). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح و تحقیق مصطفی درایتی. قم، دفتر تبلیغات، چاپ اول.
حسینی زبیدی، محمد مرتضى (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی هلالی و علی سیری. بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
حسینی شیرازی، هبة الله بن عطاء الله (1389). اخلاق علایی، تصحیح و تعلیقات محمدجعفر یاحقّی و سلمان ساکتی. تهران: ترجمه و نشر آثار هنری«متن».
جزائرى، نعمت الله بن عبد الله (1408ق). کشف الأسرار فی شرح الإستبصار. قم، موسسه دارالکتاب، چاپ اول.
دیلمى، حسن بن محمد (1408ق). أعلام الدین فی صفات المؤمنین. قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1374ش). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی. تهران، مرتضوی، چاپ 2.
الشهرزوری، شمس الدین محمد (1383). رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقایق الربانیه، تحقیق و تصحیح نجفقلی حبیبی. چ1.
شیخ حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق) . وسائل الشیعة. قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ: اول، ج‏12.
طباطبایى، محمد حسین (1378) . سنن النبى(ص). تهران، کتابفروشى اسلامیه، چاپ 7.
طبرسى، حسن بن فضل (1365ش) . مکارم الأخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقرى. تهران، فراهانی، چاپ 2.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1387). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی. تهران: انتشارات خوارزمی، چ6.س
الغزالی، ابی حامد (1995). میزان العمل، قدّم له و علّق علیه و شرحه علی بو ملحم. دار و مکتبه الهلال، الطبعه الاولی.
الفارابی (1371). التنبیه علی سبیل السعاده، التعلیقات، رسالتان فلسفیتان، حقّقه جعفر آل یاسین. تهران، انتشارات حکمت، الطبعه الاولی.
القزوینی، محمدحسن(1381). کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء، تحقیق محسن الاحمدی. الحوزه العلمیه بمدینه قزوین.
کراجکى، محمد بن على (1401ق). کنز الفوائد، تصحیح و تحقیق عبدالله نعمۀ. ایران؛ قم، دارالذخائر، چاپ 1.
کلینى، محمد بن یعقوب(1369ش). أصول الکافی، ترجمه سید جواد مصطفوى. تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ 1.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق) . الکافی، تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 4.
کلینى، محمد بن یعقوب (1388ش). تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)، ترجمه محمد علی اردکانی. قم، دارالحدیث، چاپ: اول.
کلینى، محمد بن یعقوب (1388). تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)، تحقیق محمد وفادار مرادی و عبدالهادی مسعودی. قم، دارالحدیث، چاپ اول.
لیثى واسطى، على بن محمد. (1376 ش). عیون الحکم و المواعظ (للیثی).  قم، چاپ: اول.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد(1382 ق). شرح الکافی: الأصول و الروضة ، تصحیح و تعلیق ابوالحسن شعرانی، تهران، المکتبۀ الاسلامیۀ، ، چاپ 1.
مصطفوى، حسن(1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ 1.
موریان، جان (1394)، فلسفه­ی شوخی، ترجمه غلامرضا اصفهانی، تهران: ققنوس، چ 1.
النراقی، محمدمهدی (1379)، جامع السعادات، قم: انتشارات اسماعیلیان، چ 7.
واسطى، على بن محمد (1376ش)، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، تصحیح و تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، دارالحدیث، چاپ 1.
ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى (1410ق) ، مجموعة ورّام، قم، مکتبۀ فقیه، چاپ 1.
وکیلی، شروین (1383)، «پژوهشی درباره شوخی»،کتاب ماه علوم اجتماعی، فروردین، ص 66-83.
Halwani, Raja & Layda, Elliot (2014), "Wit", in: Hooft, Stan Van(ed), The Handbook Of Virtue Ethics, Acumen.
Hooft, San Van (2006). Understanding Virtue Ethics, Acumen, First Published.
Hursthouse. Rosalind (2007). Virtue Ethics, In: Stanford Encyclopedia of Philosophy:
https://plato.stanford.edu/entries/ethics-virtue/
Meyer, Susan Sauve (2008). Ancient Ethics, Routledge.
Plester, Barbara & Inkson, Kerr (2019). Laugh Out Loud: A User's Guide to Workplace Humor, Palgrave Macmillan.
Ethical Reflections
Volume 4, Issue 3 - Serial Number 15
September 2023
Pages 7-22

Files

History

  • Receive Date: 12 August 2023
  • Revise Date: 08 November 2023
  • Accept Date: 26 November 2023

Share

How to cite

Statistics