"Justice" passing from the moral concept to the legal rule with a look at its foundations in the British and Iranian legal systems

Document Type : Original Article

Authors

1 Assistant Professor, University of Yasooj, Yassoj, Iran

2 Associate Professor, International Association Islamic Bioethics, Thran, Iran

Abstract

 "Justice" passing from the moral concept to the legal rule with a look at its foundations in the British and Iranian legal systems. Although in the ancient legal literature, "fairness" has also found a legal concept along with its moral meaning, but not long ago, due to its inclusion in some legal texts, it gave rise to the idea that it is a legal rule. This idea is true in the English legal system because the rule-based approach to it is presented both in the structure of the legal system there and in the judicial precedent and some legally approved rules of this legal system are fixed and clear. However, such a view of "fairness" in Iranian law is not certain, despite the consideration of it in some legal regulations. Because not only the judicial precedent does not express this view, but also there is no unanimity of opinion in the legal doctrine. Such a view of "fairness" in English law is rooted in the ideas of the legal philosophy of ancient Rome, which can inspire other legal systems to accept the discussed subject as a legal rule. In Iranian law, in addition to its official sources, such as Imamiya jurisprudence, foreign adapted laws and some legal texts, fairness has a strong support from its historical texts in the process of proceedings which can identify necessary elements for recognition of this moral concept as the legal rule by looking deeply at the mentioned sources. The basics of such a view in the mentioned sources, the specification of the need to implement fairness in scattered legal texts, its customary acceptance, along with the logic of law, are explored as the most important points in this research.

Keywords

Main Subjects

Article Title [Persian]

«انصاف» عبور از مفهوم اخلاقی به قاعدۀ حقوقی با نگاهی به بن‌مایه‌های آن در نظام حقوقی انگلیس و ایران

Authors [Persian]

  • محمد باقر عامری نیا 1
  • محمود عباسی 2
1 استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج
2 دانشیار گروه اخلاق زیستی و رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
Abstract [Persian]

اگرچه در ادبیات کهن حقوقی، «انصاف» به موازات دارا بودن معنای اخلاقی خود، مفهومی حقوقی نیز یافته لیکن دیرزمانی نیست که به واسطه ورودش درپاره ای نصوص قانونی، تصور قاعده حقوقی بودن آن را به وجود آورده است. این تصور در نظام حقوقی انگلیس، تصوری درست است زیرا رویکرد قاعده انگاری نسبت به آن، هم در ساختار نظام دادرسی آنجا وجود دارد و هم در رویه قضایی و بلکه برخی قواعد مصوب قانونی این نظام حقوقی، ثابت و روشن است.لیکن چنین تلقی از «انصاف» در حقوق ایران به رغم توجه به آن در برخی مقررات قانونی ، امری قطعی نیست. زیرا نه تنها رویه قضایی گویای این نگاه نیست بلکه در دکترین حقوقی نیز وحدت نظر وجود ندارد.چنان نگاهی به « انصاف» در حقوق انگلیس ریشه در اندیشه های فلسفه حقوقی رم قدیم دارد که بازخوانی آنها می تواند الهام بخش دیگر نظام های حقوقی برای پذیرش مقوله مورد بحث به عنوان یک قاعده حقوقی باشد. در حقوق ایران، علاوه بر منابع رسمی آن اعم از فقه امامیه، قوانین اقتباسی خارجی و پاره ای نصوص قانونی موحود، انصاف گرایی از پشتوانه ای به بلندای متون تاریخی خود در فرایند دادرسی دارد که می توان با نگاه ژرف به منابع یاد شده، عناصر لازم برای قاعده حقوقی انگاشتن این مفهوم اخلاقی شناسایی کرد.

Keywords [Persian]

  • انصاف"
  • قاعده حقوقی"
  • زمینه ها"
  • عدالت"
  • "
  • گرایش عرفی"

References

ابوالمعالی، نصر بن محمّد. (۱۴۰۲) کلیله و دمنه، تهران: روزنه، چاپ اوّل.
ارسطو. (۱۳۹۹). اخلاق نیکوماخوس، ترجمة محمّد حسن لطفی. تهران: طرح نو، چاپ چهارم.
افشار، حسن. (۱۳۵۵). کلیات حقوق تطبیقی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.
انصاری، شیخ مرتضی. (۱۴۱۴ق). رسائل فقهیة- رسالة فی العدالة، قم: کنگرة شیخ انصاری، چاپ اوّل.
بجنوردی، سید محمّد حسن. (۱۳۷۷). القواعد الفقهیة، قم: الهادی، چاپ اوّل.
بحرانی، شیخ یوسف. (۱۴۰۵). الحدائق الناضرة. قم: انتشارات اسلامی، چاپ اوّل.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (۱۳۸۳). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش، چاپ چهاردهم.
حاجی پور، مرتضی. (۱۳۹۷). «وضعیت حقوقی مسئولیت پیش قراردادی»، فصلنامۀ دیدگاه­های حقوق قضایی، دورۀ ۲۴، شمارۀ ۸۴.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغت­نامه، ج۳، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
_________  (۱۳۸۳). امثال و حکم، ج۱. تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.
راسخ، محمد. (۱۳۹۵). حق و مصلحت - مقالاتی در فلسفة حقوق، فلسفة حق و فلسفة ارزش، تهران: نی، چاپ اوّل.
راف، آنه. (۱۳۹۰). قواعد حقوق قراردادهای انگلستان از نگاه رویة قضایی، ترجمۀ سید مهدی موسوی. تهران: میزان، چاپ دوم.
رائول، فان کانگم. (۱۴۰۰). آیین دادرسی مدنی، مجلد دوم: تاریخ آیین دادرسی مدنی اروپایی، برگردان و پژوهش: دکتر حسین داوودی بیرق. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ اوّل.
رشتی، میرزا حبیب الله. (۱۳۸8). کتاب الغصب، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری، چاپ اوّل.
صالح، علی­پاشا. (۱۳۹۷). سرگذشت قانون- مباحثی از تاریخ حقوق- دورنمایی از روزگاران پیشین تا امروز، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اوّل.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (۱۳۶۹). اخلاق ناصری، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
عامری­نیا، محمدباقر، پورسعید، رامین. (۱۴۰۲). «جایگاه تأویل در علم اصول و نسبت آن با مبانی تفسیر متن». مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب، دورۀ 6، شمارۀ یک، پیاپی 10، صص 62- 92.
عسکری، ابوهلال. (۱۴۱۴ق). معجم الفروق اللغویة، ج۱، قم: اسلامی، چاپ اوّل.
فرخ مرد بهرامان. (۱۴۰۱). مادیان هزار دادستان (هزار رأی حقوقی)، پژوهش سعید عریان، تهران: علمی، چاپ سوم.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۹۳). فلسفة حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم.
_________.(۱۳۹۴). قواعد عمومی قراردادها، ج۴، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم.
کلی، جان موریس. (1398). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمۀ محمد راسخ. تهران: نی، چاپ اوّل.
محمّد، ابوعطاء،. (۱۳۹۴). « ابطال یا تغییر قضایی قرارداد نجات دریایی»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ  ۴۵، شمارۀ چهارم، صص  525-  541.
مذاکرات و آراء هیأت عمومی دیوان عالی کشور. (۱۳۸۶). تهران: ادارۀ وحدت رویۀ دیوان عالی کشور، چاپ اوّل.
نجفی، شیخ محمدحسن.(۱۴۴۲ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، قم: اسلامی، چاپ دوم.
نراقی، ملا احمد. (۱۳۷۵). معراج السعادة، قم: هجرت، چاپ اوّل.
هارت، هربرت. (۱۳۹۹). مفهوم قانون، ترجمۀ محمد راسخ. تهران: نی، چاپ اوّل.
یزدانیان، علیرضا. (۱۳۹۷). قواعد عمومی مسئولیت مدنی- با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه، تهران: میزان، چاپ دوم.
Bouvier’s Law dictionary. A concise Encyclopedia of the Law. Third Revised Edition by Francis Rawle. 1914.
Driver, Godfrey R. Eqyity in Enc. Am. Vol 13. 1963.
Mackeldey, Man. Introd. G43; Mackeldey, Histoire du Droit Romain, gg40Hugo, Hist. du Dr. Rom., g3IgIg3IgI3; Inst. I.2. 8; Institutes Explique`es, n. 39.
Plucknett, T.F.T. Eqyity. Enc. Am, vol 10. 1963.
St. Germain, Christopher & Muchall, William. (1886). The Doctor and Student, Cincinnati: R. Clarke.
Ethical Reflections
Volume 4, Issue 3 - Serial Number 15
September 2023
Pages 63-85

Files

History

  • Receive Date: 16 July 2023
  • Revise Date: 14 November 2023
  • Accept Date: 02 December 2023

Share

How to cite

Statistics