چیستی فروتنی فکری و راه های پرورش آن

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، ایران

چکیده

با نگاهی گذرا به پیرامون خود با انسانهایی مواجهه می‌شویم که خواسته یا ناخواسته ارزش‌های اخلاقی و معرفتی را نقض می‌کنند و به دنبال پیدا کردن راه‌های متعددی برای توجیه رفتار غیر اخلاقی و غیر فکری خود هستند. برای مقابله با این مشکل، لازم است نسبت به فهم و پرورش فضیلت فروتنی فکری توجه ویژه‌ای شود. فروتنی فکری به ما کمک می‌کند تا از اعتماد بیش از حد در بیان آنچه فکر می‌کنیم درست است یا آنچه می‌دانیم اجتناب کنیم. فروتنی فکری نه تنها باعث انس و الفت و تعامل بین انسان‌ها می‌شود بلکه باعث می‌شود انسان‌ها در دستیابی به حقایق، عملکرد بهتری داشته باشند. هدف این پژوهش تبیین و بررسی چیستی فروتنی فکری و ضرورت و نقش آن در کسب دانش و معرفت و ارائه راهکارهای برای پرورش و تقویت آن است. این پژوهش با روش تحلیل مفهومی و از نوع پژوهش‌های کیفی است. جامعه پژوهش شامل کتاب‌ها و مقالاتی است که درباره فروتنی فکری و نقش آن در کسب دانش و معرفت مطرح شده است. نتیجه این مطالعه نشان داد که آموزش فروتنی فکری به دانشجویان یکی از مهم‌ترین وظایف اساتید است و جایگاه آن در کمک به دانشجویان برای اکتساب معرفت و دانش، خودکفایی و کسب آمادگی برای دوران بزرگسالی و نقش مهم آن در زندگی سیاسی و اجتماعی بدون جایگزین است. معرفی رذایلی که در مقابل فروتنی فکری است، شبیه شدن به الگوها، مدل سازی فروتنی فکری، تمرین سخاوتمندی و سپاسگذاری و پرورش فروتنی فکری از طریق ذهنیت رشدگرا از مهمترین راه‌های پرورش این فضیلت فکری است.

کلیدواژه‌ها


افلاطون. (1380). دورة آثار افلاطون. ترجمه محمد حسن لطفی. جلد دوم. تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ سوم.
الدر، لیندا؛ ریچارد پل. (1398). آشنایی با هنر پرسشگری بر اساس تفکر انتقادی و اصول سقراطی. ترجمة علی صاحب زمانی. تهران: نشر اختران، چاپ دوم.
الدر، لیندا؛ ریچارد پل.(1399). تفکر انتقادی. ترجمه اکبر سلطانی و مریم آقازاده. تهران: نشر اختران، چاپ سوم.
باتلی، هتر. (1397). فضیلت: بررسی‌های اخلاقی و معرفت‌شناختی. ترجمه امیرحسین خداپرست. تهران: نشر کرگدن.
تک فلاح، مهدیه؛آل بویه، علیرضا؛ آیتی، سید محمدرضا. (1397). «نقش فضیلت عقلانی تواضع فکری در فرآیند استنباط احکام شرعی». نقد و نظر. سال بیست و سوم شماره 4، صص 5 -27.
جاهد، محسن، سحر کاوندی، جلیل رحمانی.(1393). «تحلیل تواضع براساس اندیشه‌های فیلسوفان اخلاق معاصر غربی». فصلنامه پژوهشنامه اخلاق. شماره 26: صص 79-94.
خداپرست، امیرحسین.(1397). باور دینی و فضیلت عقلانی: تحول اخلاقِ باور دینی در تعامل بامعرفت شناسی فضیلت گرایانه زاگزبسکی. تهران: انتشارات هرمس.
دشت بزرگی، زهرا.(1396). ، «نقش عفو، سپاسگزاری و تواضع در پیش بینی بهزیستی روانی سالمندان». پژوهشنامه روانشناسی مثبت، سال سوم، شماره دوم پیاپی(10): صص 65-76.
رحمانی، جلیل، محسن جاهد و سحر کاوندی.(1392). تحلیل تواضع براساس اندیشه های فیلسوفان اخلاق معاصر غربی. تأملات فلسفی. سال سوم شماره یازدهم: صص 73-96.
ریچلز، جیمز .(1396). عناصر فلسفه اخلاق. ترجمه محمود فتحعلی و علیرضا آل بویه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
شمشادی، هه تاو، سیده منوره یزدی و شکوه السادات بنی جمالی. «اثربخشی آموزش برنامه مبتنی بر سپاسگزاری بر کاهش اضطراب وجودی دانشجویان». مطالعات روانشناختی، دوره ،14 بهار 1397: صص 23-42.
صادقی، مسعود.(1400). فصلنامه اخلاق پژوهی. تحلیل سه تلقی و تعریف از تواضع. رویکردهای ارسطو، آگوستین و جولیا درایور. سال سوم شماره هشتم: صص 89-109.
فرانکنا، ویلیام کِی.(1376). فلسفه اخلاق. ترجمه‌هادی صادقی با مقدمه مصطفی ملکیان. تهران: مؤسسه فرهنگی طه.
کاوندی، سحر و محسن جاهد. (1394). فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی. چیستی تواضع: بررسی تطبیقی دیدگاهای اخلاقیون مسلمان و فیلسوفان اخلاق غربی. سال پنجم شماره سوم: صص 95-113.
میراحمدی، صادق. (1400). فصلنامه تأملات اخلاقی، بررسی اهمیت فضایل فکری در آموزش و چگونگی اکتساب آنها. دوره 2 شماره 2. صص 62-78.
Aristotle. (1941). Nicomachean Ethics. Trans. W. D. Ross. In McKeon 1941.
Baehr Jason. (2011). Inquiring Mind (On interllectual Virtue and Virtue Epistemology). Oxford University Press.
__________. (2016). Intellectual virtues and Education Essays in Applied virtue Epistemology. New York and London. Routledge.
Barrett. Justin l. (2017). Intellectual Humility. The Journal of positive psychology.Routledg Taylor & Francis Group. pp 1-2.
Dweck. Carol. (2006). Mindset: The new Psychology of Success. New York Random House.
King, Nathan L. (2021). The Excellent Mind: Intellectual Virtues for Everyday Life. Oxford university press.
Kotzee, B. (ed.) (20140. Education and the Growth of Knowledge: Perspectives from Social and Virtue Epistemology. Oxford: Wiley-Blackwell
Pritchard, Duncan. (2020). Educating for Intellectual Humility and Convication. Journal of Philosophy of Education, Vol. 54, No. 2.pp 398-409.
Roberts, R and wood W.J. (2007). Intellectual Virtues: An Essay in Regulative Epistemology. Oxford: Clarendon Press
Roberts, R. (2003). Emotions: An Essay in Aid of Moral Psychology. Cambridge: Cambridge University Press.
Roberts, Roberts. (2016). learning Intellectual Humility. in Intellectual Virtues and Education Essays in Applied Virtue Epistemology. Edited by Jason Baehr. New York and London: Routledge. 
Siegel. Harvey. (2016). Critical Thinking and the Intellectual Virtues, in Intellectual virtues and Education Essays in Applied virtue Epistemology, New York and London, Routledge.
Turri, John and Ernest Sosa. Virtue Epistemology. Forthcoming in the Encyclopedia of philosophy and the Social Sciences (sage).
Zagzebski, Linda. (1996). Virtues of the Mind: An Inquiry into the Natur of Virtue and Ethical Foundations of Knowledge. (New York: Cambridge University Press), second edition.
______________. (2009). On Epistemology. Wadsworth Cengage Learning.
Whitcomb, Dennis .Heather Battaly, Jason baehr, Daniel howard-snyder. (2015). “Intellectual Humility: Owning Our Limitations” Philosophy and phenomenological Research, vol. 91, No.1.
Wright, Sara. (2009). The Proper Structure of the Intellectual Virtues. The Southern Journal of Philosophy. Vol. XII. pp 91-111.