فضیلت بخشودن از نظر موافقان و مخالفان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

عفو و بخشودن، در متون دینی و اخلاقی یکی از مفاهیم بنیادی و کاربردی در راستای اصلاح و تعالیِ فردی و اجتماعی محسوب می‌شود. امروزه یکی از مباحث مطرح در این حوزه، آن است که آیا بخشودن، همواره یک فضیلت است یا نه؟ در سنت مسیحیت، گذشت، یکی از ارکان دین محسوب شده و امید به بخشوده شدن از سوی خداوند منوط به بخشودنِ فرد دانسته شده است. یونانیان باستان و نیز عده‌ای در فرهنگ غربی، امروزه نه تنها گذشت را فضیلت تلقی نکرده، که آن را حاکی از ضعف نفس و زبونیِ شخص می‌دانند. در این مقاله دلایل موافقان و مخالفانِ بخشودن طرح شده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با توجه به آموزه‌های اسلامی به نظر می‌رسد بخشودنِ هر خطاکاری با هر درجه از لغزش و خطا، امری فضیلت‌مندانه محسوب نمی‌شود؛ در این راستا باید قابلیتِ قابل، میزان و نوع خطا، حالات شخصِ خطاکار مانند پشیمانی او، قصد جبران و یا اصرار او بر خطا و ... در نظر گرفته شود. تعالیم اسلامی عفو را فضیلتی بزرگ دانسته و با وجود آنکه قصاص و نیز اجرای عدالت را مایه حیات، ضامن امنیت نظام و کنترل خطاکاران تلقی کرده، با ارائه‌ی راهکارهایی همچون تغافل، انجام آن بدون منت‌گذاری و صرفاً به جهت درستیِ عمل، گسترده کردن محدوده‌ی آن به همه انسا‌ن‌ها و ... راه را برای بخشودن هموارتر کرده و با بیان پیامدهای دنیوی و اخروی و نیز فردی و اجتماعیِ آن، خواستار صلح و آرامشِ همگان شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    قرآن کریم. ترجمه سید محمدرضا صفوی، قم: انتشارات دفتر نشر معارف، 1389.

    انجیل متی. تهران: انجمن کتاب مقدس، چاپ سوم، 1363.

    نهج البلاغة. محمد بن شریف الرضی، ترجمه محمد دشتی، چ 32، قم: الهادی، 1387.

    نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)). ابوالقاسم پاینده، تهران: دنیای دانش، 1382.

    صحیفه سجادیه. قم: نشر الهادی، 1418.

    آذرنوش، آذرتاش. فرهنگ معاصر عربی- فارسی. تهران: نشر نی، چاپ هفتم، 1385.

    ارسطو. اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، 1385.

    تمیمی آمدی، عبدالواحد. تصنیف غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.

    حرّانی، ابن شعبه. تحف العقول عن آل الرسول(ص). قم: جامعه مدرسین، 1404.

    دهخدا، علی اکبر. لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377.

    راغب اصفهانی، حسن بن محمد. مفردات الفاظ القرآن. ترجمه مصطفی رحیمی نیا، تهران: نشر سبحان، 1386.

    صدوق، ابوجعفر محمدبن بابویه، الخصال، قم: جامعه مدرسین، 1362.

    __________________، امالی شیخ صدوق. بیروت: اعلمی، 1400.

    __________________، من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین، 1404.

    طبرسی، فضل بن حسن. مجمع البیان. بیروت: دارالمعرفة، 1408.

    طوسی، نصیرالدین. اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. چاپ ششم، تهران: انتشارات خوارزمی، 1385.

    عاملی، شمس الدین محمد(شهید اول). الدرة الباهرة من الأصداف الطاهرة. ترجمه عبدالهادی مسعودی. قم: انتشارات زائر، 1379.

    القزوینی، المولی محمد حسن. کشف الغطاء عن وجوه مراسم الإهتداء. قزوین: حوزه علمیه، 1380.

    الکاشانی، مولی محسن. المحجة البیضاء فی تهذیب الأحیاء. قم: مؤسسة المحبین، 1426.

    کراجکی، ابوالفتح. کنز الفواید. قم: دار الذخائر، 1410.

    کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب. اصول کافی. تهران: نشر اسلامیه، 1362.

    گارارد، ایو؛ مک ناتون، دیوید. بخشودن. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نشر گمان، 1392.

    گیلانی، عبدالرزاق. مصباح الشریعة. تهران: پیام حق، 1377.

    متقی، علی بن حسام الدین. کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413.

    مجلسی، محمدباقر. بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الأطهار. تهران: نشر اسلامیه، 1425.

    محمدی ری شهری، محمد. میزان الحکمة. قم: دارالحدیث، 1384.

    معین، محمد. فرهنگ معین. تهران: زرین، 1386.

    نجفی، ابوالحسن. غلط ننویسیم ( فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1371.

    نراقی، ملا احمد. معراج السعادة. قم: موعود اسلام، 1385.

    نراقی، مولی مهدی. جامع السعادات. ترجمة سید جلال الدین مجتبوی. تهران: انتشارات حکمت، 1389.

    نیچه، فردریش. فراسوی نیک و بد. ترجمه داریوش آشوری. تهران: انتشارات خوارزمی، 1390.

    واعظ کاشفی سبزواری بیهقی، کمال الدین حسین بن علی. اخلاق محسنی. تصحیح سید حسن نقیبی، قم: انتشارات زائر، 1393.

    Refernces in English

    1. Quran Karim. (1389 SH). Translated By: Seyyed Mohammad Reza Safavi. Qom: Daftare Nashre Maaref
    2. Azarnoosh, Azartash. (1385 SH), Arabic-Persian Dictionary. Tehran: Ney
    3. Aristotle (1385 SH), Akhlag e Nicomachus, Persian translation by Mohammad Hassan Lotfi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance
    4. Enjil mata(1366 SH) Tehran: Bible Society
    5. Amedi al-Tamimi, Abdolvahed, (1366 SH), Ghorar al-hekam va Dorar al-kelam, qom: daftar tablighat eslami
    6. Ibn Shobe Harrani (1404 AH), Tohaf al-Oghol, Qom: a university of teachers
    7. Dehkhoda Ali Akbar( 1404 AH) Loghat Nameh Dehkhoda. Tehran: Moaseseh-ye Entesharat va Chap-e Daneshgah-e Tehran
    8. Ḥusayn ibn Muḥammad Rāghib al-Iṣfahānī(1386 SH). Mufradāt alfāẓ al-Qurʼān. Translated By: Mostafa Rahimi Nia.Tehran: Sobhan
    9. Sahifeh Sajjadieh(1362 SH). Qom: Alhadi
    10. Saduq. Abu Ja'far Muhammad ibn Bābawayh (136 SH) Alkhesal. Qom: a university of teachers
    11. __________________________. (1400 AH) amali sheykh sadoogh. Beirut: Alaalami
    12. __________________________. (1404 AH) Man la Yazhar-ul- Faqih. Qom: a university of teachers.
    13. Tabars, Fazl ibn Hasan Tabars(1408 AH) Majma ol-Bayan. Beirut: Dar Al Marefa
    14. al-Tusi,  Nasir al-Din(1385 HS) Akhlaq Nasery. Correction by Mojtaba Minavi and Ali Reza Heidari. Tehran: Kharazmi Publications Corporation
    15. al-Amili, Muhammad Jamaluddin al-Makki(1379 SH) al-Durrah al-bahirah min al-asdaf al-tahirah. Translated By Abdolhadi Masoudi. Qom: Zaer
    16. al-Qazwini,  Muhammad-Hassan (1380 SH). Kashf Al-Qeta. Qazvin: Hoze Elmiye
    17. Kashani, Mohsen Feyz(1426 AH) al-Mahajja al-bayza fi tahzib al-ihya. Qom: Moaseseh Al Mohebbin
    18. Al-Karajaki, Abu'l-Fath(1410 AH)  Kanz Al-Fawa'id. Qom: Dar al-Zakhaer
    19. al-Kulayni, Muhammad ibn Ya'qub(1362 AH) Usol e Kafi.Thran: Al Eslamiyah
    20. Garrard, Eve and McNaughton, David(1392 SH). Bakhsudan. Translated By Khashayar Dihimi.Tehran: goman
    21. Gilani, Abdul Razzaq(1377 HS). Mesbah Al-Shariah. Tehran: Payame Haq
    22. Muttaqī al-Hindī, 'Alī ibn Ḥusām(1413 AH). Kanz al-Ummal Fee Sunan al-Aqwal wa al-Af'al. Beirut: mousse Al Resala.
    23. Majlesi, mohammad bager(1425 AH)  Beharol Anvar, Al-Jameah Ledar Akhbar Aemeh Athar. Tehran: Al Eslamiyah.
    24. Muhammadi Rayshahri, Muhammad( 184 SH) Mizan al-Hikmah.Qom: Dar al-Hadith
    25. Moeen, Mohammad (1386 HS).Farhang Moeen. Tehran: Zarrin
    26. Abolhasan Najafi(1371 SH). Ghalat Nanevisim. Tehran: Markaz-e Nashr-e Daneshgahi.
    27. Naraghi, Molla Ahmad(1385 SH) Meraj Al-Saadeh. Qom: Mood Eslam
    28. Naraghi, Molla Mahdi(1389 SH) Jami' al-Sa'adat. Translated By Jalal al-Din Mojtabavi. Tehran: Hekmat
    29. Mohamad Ibn Al-Sharif al-Radi(1387 SH) Nahj al-Balagha. Translated By Mohammad Dashti. Qom: alhadi.
    30. Nahj al-Feṣāḥa(Kalamāt-e-Qeṣār-e-Ḥażrat-e-Rasul)(1382 SH) . Translated By Abol Ghasem Payandeh.Tehran: Donyaye Danesh
    31. Nietzsche, Friedrich (1390 SH). Farasoye.Nik.va.Bad. Translated By Dariush Ashoori. Tehran: Kharazmi Publications Corporation.
    32. Va'izi Kashefi, sabzevari beyhaghi, Hossein(1393 SH) Akhlaq-e- Mohseni. Correction by seyyed hasan Naghibi. Qom: Zaer