دروغگوئی از نظر کانت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

این مقاله به بررسی دیدگاه کانت دربارة حکم اخلاقی دروغگویی می‌پردازد. دروغگویی از نظر کانت رذیلتی بزرگ و کلید تمام شرور در عالم است. وی دروغ را چنین تعریف می‌کند: «به زبان چیزی گفتن و در دل چیزی داشتن». اغلب تصور می‌شود که دروغگویی به‌خاطر ضرر زدن به غیر نادرست است؛ ولی کانت معتقد است دروغ حتی اگر زیانی به کسی نداشته باشد و با نیت خیر نیز گفته شود، باز عملی نارواست. وی دروغ‌گویی را به خاطر نابود کردن ارزش انسانی خویش، نادرست می‌شمارد. او دروغ نگفتن را یک وظیفة کامل انسانی هم نسبت به دیگران و هم نسبت به خویشتن برمی‌شمارد. سئوال اصلی پژوهش این است که آیا دروغگویی از منظر کانت به‌طور مطلق ممنوع است یا وی آن را در برخی شرایط تجویز می کند؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که دیدگاه کانت در مورد مطلق یا نسبی بودن ممنوعیت دروغگویی در آثار مختلفش متفاوت است. کانت در آثار ابتدایی خود، مانند: درس‌های فلسفه اخلاق، دیدگاه سهل‌گیرانه‌تر و انعطاف‌پذیرتری نسبت به دروغگویی دارد و دروغگویی را به‌طور مطلق ممنوع نمی‌شمارد؛ بلکه دروغگویی برای نجات خود از سوء استفادة دیگران را تجویز می‌کند و به‌طور کلی، دروغگویی و فریب را از باب مقابله به مثل جایز می‌شمارد؛ اما در آثار متأخرش، مانند: مابعدالطبیعه اخلاق و مقالة «حق فرضی دروغگویی با انگیزة خیرخواهانه» معتقد به ممنوعیت مطلق دروغگویی شده است. وی در بنیاد مابعدالطبیعة اخلاق، دروغگویی را بر اساس اصل تعمیم پذیری و اصل غایات ممنوع می‌شمارد.

کلیدواژه‌ها


اترک، حسین. (1388). «چیستی دروغ»، آینة معرفت، شمارة 20، پاییز.
صانعی دره‌بیدی، منوچهر. (1378). «درسهاى فلسفه اخلاق ایمانوئل کانت». نشریه حوزه و دانشگاه، شماره 21.
کانت، ایمانوئل. (1383 الف). مابعدالطبیعه اخلاق: مبانی ما بعدالطبیعی تعلیم فضیلت (فلسفه فضیلت)، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، انتشارات نقش و نگار، تهران، چاپ دوم.
کانت، ایمانوئل. (1369). ‌بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمة حمید عنایت و علی قیصری، تهران: انتشارات خوارزمی،.
کانت، ایمانوئل. (1383 ب). مابعدالطبیعه اخلاق (فلسفه حقوق)، ترجمة منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نقش و نگار.
کانت، ایمانوئل.‌(1388). درس‌های فلسفه اخلاق، ترجمة منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نقش و نگار.
Bok, Sissela. (1979). Lying, Moral Choice in Public and Private Life. New York: Vintage Books.
Carson, Thomas L. (2010). Lying and Deception, Theory and Practice. Oxford University Press, First published.
Johnson, Robert & Adam Cureton, "Kant’s Moral Philosophy", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = https://plato.stanford.edu/archives/spr2021/entries/kant-moral.
Kant, Immanuel. (1979). “On a Supposed Right to Lie from Altruistic Motives”, in: Sissela Bok, Lying, Moral Choice in Public and Private Life, New York: Vintage Books.
Kant, Immanuel. (2006). Groundwork of the Metaphysics of Morals, Translated by M. Gregor. Introduction by Christine M. Korsgaard. Cambridge: Cambridge University Press, eleventh printing.
Kant, Immanuel. (1991). Metaphysics of Morals. Translated by M. Gregor. Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel. (1997). Lectures on Ethics. Edithed by: Peter Heath & J. B. Schneewind. Translated by: Peter Heath. Cambridge: Cambridge University Press.
Korsgaard, Christine M. (1997). Creating the Kingdom of Ends, Cambridge University Press.
Wood, Allen. (2008). Kantian Ethics, Cambridge University Press.