واکاوی اصلِ «همبستگی خود‌شناسی با زیستِ اخلاقی» از منظر نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

شناختِ خود، سودمند‌ترین و راهبری‌ترین و پیش‌‌فرض هر فعالیت اخلاقی و انسانی محسوب می‌شود. فراخوانِ امام علی(ع)به معرفتِ نفس در واقع به مثابه‌ی دعوتِ اخلاقی بوده و از این طریق اصل مهمی را در محاسبه‌ی نفس و خود‌سنجشی معرفی می-کنند:« تقدم حسابرسی درونی و شخصی بر حسابرسی اغیار وناقدانِ بیرونی». فایده‌ی راهبردی این همبستگی، مواجهه‌ی هوشمندانه و هوشیارانه در روابطِ چهارگانه درون‌فردی، بینِ‌فردی، برون‌فردی و قدسی است که اولین رابطه، بنیان و اساس سایر روابط محسوب شده و زیستِ اخلاقی و غیر اخلاقی منوط به ماهیت و کم و کیف این رابطه است.مراد امام(ع) از مواجهه-ی هوشمندانه، اعم از هوشِ شناختی، هیجانی و اخلاقی بوده و آن را پایه و اساس مدیریت بر خود در همه‌ی شؤون فرد دانسته و راز و رمز کامیابی در زیست اخلاقی- انسانی را نتیجه رعایت آن می داند ودر پایان نتیجه می‌گیرد که با بی‌خبری از خود نمی-توان به زیستِ اخلاقی دست یافت و آن را ارتقاء داد. روش این نوشتار توصیفی- تحلیلی خواهد بود وخوانشِ اخلاقی از خود‌حسابگری را ارائه می‌نماید و در صدد بیانِ منطقی همبستگی متقابل خود‌شناسی با زیستِ اخلاقی است و تحققِ آن را در مقام ایجاد، تقویت، تصحیح ، ارتقاء و استمرار منوط به خود‌سنجش‌گری درونی می‌داند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن بابویه قمی، ابو جعفر علی بن محمد (شیخ صدوق). (1400ق). امالی. بیروت: اعلمی، چاپ پنجم. 
ابن منظور، محمد بن مکرم.(1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، چاپ سوم.  
آمدی، عبد الواحد.(1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم.
بلخی، مولانا جلال الدین محمد.(1375). مثنوی و معنوی. تهران: نشر پژوهش، چاپ اول.
بلخی، مولانا جلال الدین محمد.(1389). کلیات شمس تبریزی. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
بولتون، رابرت.(1393). روان­شناسی روابط انسانی( مهارت­ای مردمی). ترجمه حمید رضا سهرابی و افسانه حیات­روشنایی. تهران: انتشارات رشد، چاپ هفتم.
سارتر، ژان پل. (1387). مرده­های بی­کفن و دفن، خلوتگاه، ترجمه­ آذر صدیق. تهران: انتشارات جامی. چاپ اول.
شریف­رضی، محمد بن حسین. (بی­تا). نهج البلاغه. تصحیح صبحی صالح. قم: دارالهجرة.
شوشتری، محمد تقی. (1410ق). قاموس الرجال. قم: نشر اسلامی، چاپ ششم.                              
طباطبایی، محمد حسین.(1417). المیزان فی تفسیر قرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
فرامرز­ قراملکی، احد. (1391). نظریه­های اخلاقی محمد بن زکریای رازی. تهران: پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.          
فرامرز­ قراملکی؛ علی اکبر ناسخیان. (1395). قدرت انگاره. تهران: نشر مجنون، چاپ اول.                     
فرامرز­قراملکی، احد؛ محمد­علی مشایخی­پور. (1396). اخلاق در پرتو سخنان امام علی(ع): دفتر اول خود­شناسی. تهران: انتشارات بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول.         
قربانی، هاشم.(1388). «معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل». تاملات فلسفی ، 1 (3): 35-57 .
مجلسی، محمد باقر. (1400ق). بحارالانوار. تهران: دار صادر، چاپ سوم.                                  
محسنیان­راد، مهدی. (1392). ارتباط شناسی: ارتباط انسانی(میان­فردی، گروهی، جمعی). تهران: انتشارات سروش، چاپ چهاردهم.                                                                       
نبوی، زهره السادات و دیگران. (1393). «رویکرد مسئله­محور در تفسیر حیاتِ طیبه در آیه 92 نحل». مطالعاتِ تفسیری، 5 (20): 35-50.