اخلاق و حیوانات : رویکرد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حکمت و کلام، الهیات و عرفان، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

اخلاق / حقوق حیوانات امروزه یکی از شاخه های مهم و مورد توجه اخلاق کاربردی است . در نیمه دوم قرن بیستم این حوزه به شدت در کانون بحث های فلسفی قرار گرفت و نظریه های گوناگونی در دفاع از حیوانات به وجود آمد . این نوشتار با معرفی اجمالی ِ نظریه های موجود در غرب ، با بهره گیری از اندیشه های بدیع ِ علامه طباطبایی - بر گرفته از آموزه های قرآن کریم - دیدگاهی را در باب جایگاه ِ حیوانات مطرح می کند که با توصیه هایی که در متون روایی در خصوص حیوانات آمده است همخوانی بسیار دارد . علامه طباطبایی با استفاده از آیه 38 اعراف معتقدند حیوانات دارای باورهایی شخصی اند و این باورهای شخصی سبب می شود آن ها رفتار های ِ اخلاقی ِ متفاوتی بروز دهند که باید پاسخگوی آن ها باشند ، ازهمین روی است که حشر آن ها معنا می یابد . بر اساس این دیدگاه چنانچه حیوانات شخص ( person ) نباشند ، حداقل به این جایگاه بسیار نزدیک اند ، و این جایگاه ِ والا ، حقوق ِ اخلاقی ِ بسیار بالایی برای آن ها در پی دارد که در متون روایی ما به آن ها اشاره شده است .

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
الآمدی س.)1423/ 2002(، أبکار الأفکار فی أصول الدین. تحقیق أ. د. احمد محمد المهدی. القاهرة: دار الکتب و الوثائق القومیة .
بن خالد، احمد بن محمد. (1371ق) .المحاسن. محقق جلال الدین محدث. قم: دارالکتب الاسلامیه.
جوادی آملی ع. (1391). مفاتیح الحیاة. تنظیم: محمد حسین فلاح زاده و دیگران.. قم: اسراء. چاپ 24.
علامه حلی. (1407(. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تصحیح و تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی‌.
شعرانی ا. (بی‌تا). کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
طباطبایی م. (1374) ترجمه ی تفسیر المیزان. ترجمه  سید محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی‌جامعه مدرسین حوزه ی علمیه قم. چاپ پنجم.
طبرسی ف.  (1372) مجمع البیان فی التفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو. چاپ سوم.
العاملی ج.  (1425/ 2004) حقوق الحیوان فی الاسلام. بیروت: المرکز الاسلامی‌للدراسات. چاپ اول.
فخر رازی. (1420) مفاتیح الغیب. بیروت: دارالحیاء التراث العربی، چاپ اول.
قمی‌مشهدی م. ( 1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: سازمان و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی‌. چاپ اول.
کلینی م. الکافی. قم: دارالحدیث ؛ 1429 ق.
مجلسی، م ب. (1403 ق) بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، م ب. (1406)روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. محقق موسوی کرمانی ح، اشتهاردی ع. قم: موسسه ی فرهنگی اسلامی‌کوشانبور.
مغنیه م. ( 1424) تفسیر الکاشف. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ اول.
مغنیه م. (بی تا). التفسیر المبین. قم: بنیاد بعث.
منینگ  ا. (1383) مقدمه ای بر رفتارشناسی. ترجمه عبد الحسین وهاب زاده. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ اول.
Cavalieri P. Whales as Persons. In: Armstrong S J, Richard G. (ed.). The Animal Ethics. Routledge; 2008.
Linzey A. Animal Theology. University of Illinois press; 1995.
Linzey A. Creatures of the Same God. Lantern Books; 2009.
Whiten A, Goodall WC, mcGrew T, et al. "Cultures in Chimpanzees." In: Armstrong, Susan J, Botzeler RG. (ed.). The Animal Ethics. Routledge; 2008.