نگرش انسان به رویدادهای زندگی از منظر مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

زندگی انسان از آغاز تا پایان حیات شامل رویدادهای مختلفی است که معمولاً در دو گروه خوشایند و ناخوشایند تقسیم‌بندی می‌شود. پرسش از چیستی و چرایی وقوع این رویدادها و چگونگی ارزیابی خوب و بد بودن آنها و همچنین بحث درباره‌ی نحوه‌ی مواجهه‌ با این پیشامدها، از دغدغه‌های دیرینه‌ای است که هریک از مکاتب فکری و اعتقادی جهان، پاسخ‌های مختلفی به آن‌ها ارائه داده‌اند. در این میان، عارفان مسلمانی چون مولوی نیز به تفصیل در این‌باره بحث کرده‌اند. در پژوهش حاضر که به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی انجام شده‌است، علل وقوع رخدادهای خوشایند و ناخوشایند زندگی و همچنین نحوه‌ی برخورد انسان با این رویدادها از منظر مثنوی معنوی به عنوان یکی از امّهات متون ادبیات عرفانی بررسی می‌شود. در این راستا، نتایج پژوهش نشان می‌دهد از نظر مولانا در مثنوی، ضمن اینکه منشأ همه‌ی رویدادهای هستی اراده‌ی خداست، اما مطابق همان اراده‌ی الهی، دلیل وقوع پیشامدهای مختلف زندگی، یا عملکرد خود انسان است یا امتحانی برای سنجش و هدایت او به کمال. به نظر مولوی، معیار ارزیابی رخدادها، ظاهر خوشایند و ناخوشایند آنها نیست؛ بلکه چگونگی تأثیر آن‌ها بر رشد و کمال آدمی است. همچنین تسلیم، شکر و صبر، توصیه‌های مولوی برای مواجهه با پیشامدهای گوناگون زندگی است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آقایی، اصغر؛ ایزدپناه، عباس. (1394). خیر و شر از دیدگاه مولوی در مثنوی معنوی. فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی دانشگاه قم. سال شانزدهم، شماره چهارم، صص 43-70.
اسلامی، حسن. (1385). مثنوی و مسئله‌ی رنج انسانی. ماهنامه‌ معارف، شماره 38.
بحرانی، صدیقه؛ کاکایی، قاسم. (1389). رویکردهای مختلف به مسئله‌ی شر و حل این مسئله به کمک عشق الهی در جهان‌بینی مولانا. فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز. شماره 37، صص 35-60.
پورحسن، قاسم. (1387). مولوی و مسئله‌ی منطقی شر. فصلنامه زبان و ادب. شماره 36، صص 7-32.
جعفری، محمدتقی. (1388). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی. تهران: اسلامی.
خرمشاهی، بهاءالدین؛ مختاری، سیامک. (1392). قرآن و مثنوی. تهران: قطره.
دوباتن، آلن. (1385). تسلی‌بخشی‌های فلسفه. مترجم عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغتنامه. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین ابن محمد. (1384). مفردات الفاظ القرآن. قم: انتشارات ذوی‌القربی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1364). سرّ نی. تهران: انتشارات علمی.
زمانی، کریم. (1393). شرح جامع مثنوی. تهران: اطلاعات.
زمانی، کریم. (1393). میناگر عشق. تهران: نشر نی.
سجادی، سیدجعفر. (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: انتشارات طهوری.
شهبازی، ایرج. (1386). رنج از نگاه مولانا. پژوهشنامه ادب حماسی، دوره3، شماره4، صص 167-186.
شهیدی، جعفر. (1373). شرح مثنوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شیمل، آن‌ماری. (1370). شکوه شمس. ترجمه حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1361). احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1386). شرح مثنوی شریف. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قدردان قراملکی، محمدحسن. (1388). خدا و مسئله شر. قم: بوستان کتاب.
قرضاوی، یوسف. (1378). سیمای صابران در قرآن. ترجمه و تحقیق محمدعلی لسانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کاشفی، حسین. (1375). لب لباب مثنوی. با مقدمه سعید نفیسی، تهران: اساطیر.
گرجی، مصطفی. (1391). بررسی و تحلیل ماهیت درد و رنج در مثنوی معنوی. مجله مطالعات عرفانی. شماره پانزدهم، صص 139-162.
گوهرین، سیدصادق. (1388). شرح اصطلاحات تصوف. تهران: زوّار.
محمدی ری‌شهری، محمد. (1388). میزان الحکمه. ترجمه حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث.
مشیّدی، جلیل. (1391). دیدگاه حکیم سنایی(حدیقه) و مولانا(مثنوی) در باب شرور. پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). سال ششم، شماره دوم، صص 163-194.
مطهری، مرتضی. (1382). عدل الهی. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1387). بیست گفتار. تهران: صدرا.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1372). مقالات مولانا ( فیه مافیه). ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1383). مثنوی معنوی. براساس نسخه‌ تصحیح شده رینولد نیکلسون، تهران: ققنوس.
همایی، جلال‌الدین. (1394). مولوی‌نامه(مولوی چه می‌گوید؟). تهران: انتشارات سخن.