تفسیر دوگانه‌انگارانه آزادی در اندیشه برگسون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه، دانشگاه تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

در ملاحظه‌ی سیر تکاملی آثار هانری برگسون به موازات گذر از فلسفه‌ی نظری به فلسفه‌ی عملی، گذر از جبر به آزادی نیز تحقق می‌یابد و ضمن نقد دیدگاه جبرگرایانه، بنیادهای آزادی مستحکم می‌گردند. برگسون معتقد است با رعایت شروط تحقق معرفت راستین، به اهداف عملی مهمی از جمله دین پویا، جامعه‌ی باز، و مهم‌تر از همه آزادی، رهنمون خواهیم شد. او مبانی معرفت‌شناسانه و مابعدالطبیعی خود را به نحوی ساماندهی می‌کند که زمینه‌ی مساعدی برای تحقق آزادی در جامعه‌ی باز فراهم شود. این جستار در پی آن است که آزادی مورد نظر برگسون را در پرتو نظام دوگانه‌انگارانه‌ی اندیشه‌ی او تفسیر کند و با نشان دادن جایگاه آزادی در نظام ثنوی او، هم مفهوم مورد نظر برگسون از آزادی و هم نحوه و شرایط تحقق آن را تبیین نماید. همچنین مقاله‌ی حاضر درپی آن است که نشان دهد با کنار گذاشتن بخش نادرست دوگانگی‌های مورد نظر برگسون، یعنی در پرتو دین پویا، با روش معرفتی شهودی که ناظر به دیرند است، و در جامعه‌ای باز، آزادی محقق خواهد شد؛ در حالی که جامعه‌ی بسته، دین ایستا و نگاه معرفتی ناظر به هوش و زمان مکانی شده، مانع تحقق آزادی خواهند بود. بنابراین مبنای معرفتی درک آزادی اراده با رویکردی دوگانه‌انگارانه لحاظ می‌گردد که در آن قطب مثبت (حیات) آزادی را تحقق می‌بخشد و قطب منفی (ماده) به جبرگرایی منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


Audi, R. (1999). The Cambridge Dictionary of Philosophy. New York: Cambridge University Press.
Barnard, G. (2011). Living Consciousness; The Metaphysical Vision of Henri Bergson. New York: Suny Press.
Bergson, H. (1913). Time and Free Will: An Essay on the Immediate Data of Consciousness. (F. Pogson, Trans.) London: George Allen & Company Ltd.
Bergson, H. (1935). The Two Sources of Morality and Religion. (R. Audra, & C. Brereton, Trans.) London: Macmillan.
Bergson, H. (1944). Creative Evolution. (A. Mitchell, Trans.) New York: The Modern Library.
Bergson, H. (1970). Matter and Memory. (N. M. Paul, & W. Palmer, Trans.) London: George allen & Unwin Ltd.
Bernet, R. (2010). Bergson on the Driven Force of Consciousness and Life. Bergson and Phenomenology, 42-62.
Bunnin, N., & Yu, J. (2004). The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. Malden: Blackwell Publishing.
Fell, E. (2012). Duration, Temporality, Self. Oxford: Peterlang.
Gunn, A. (1920). Bergson and his Philosophy. London: Methuen.
Kelly, M. R. (2010). Bergson's Phenomenological Reception: The Spirit of a Dialogue of Self-Resestance. Bergson and Phenomenology, 1-21.
Lacey, A. (1996). A Dictionary of philosophy. London: Routledge.
Moulard-Leonard, V. (2008). Bergson - Deleuse Encounters. New York: State University of New York Press.
Mullarkey, J. (1999). Bergson and Philosophy. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Radhakrishnan, S. (1919). Bergson and Absolute Idealism. Mind, 257-296.
Runes, D. (1942). The Dictionary of Philosophy. New York: Philosophical Library.
Russell, B. (1914). The Philosophy of Bergson. London: Cambridge.