انتقال آموزۀ ارزش «عدم‏ جلوه ‏گری» به دختران دبستانی، از طریق داستان: مطالعه ‏ای پدیدارشناسانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مطالعات و برنامه ریزی درسی و آموزش دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی و مسئول کارگروه عفافگرایی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مطالعۀ حاضر، به‎منظور بررسی چگونگی انتقال آموزۀ تربیتی و اخلاقی عدم‎جلوه‎گری و تبیین پیامدهای رفتارهای جلوه‎گرانه به دختران دورۀ ابتدایی، به کمک کتاب داستان انجام گرفت. روش پژوهش، پدیدارشناختی توصیفی و نوع نمونه‎گیری «باحداکثر تنوع» لحاظ شد و با 130 دانش‎آموز 9 الی 12 سال، در هفت استان کشور، بعد از اهدا و مطالعۀ کتاب، مصاحبۀ نیمه‏ساختاریافتۀ هدایت ‏شده صورت پذیرفت. تجزیه‎وتحلیل داده‎های به‌دست‌آمده از مصاحبه‎ها، با استفاده از روش تحلیل‎مضمون از نوع شبکه مضامین انجام گرفت. درنهایت، بعد از بررسی و تحلیل داده‏ها، در مرحلۀ اول مضامین پایه (N=260)، در مرحلۀ دوم مضامین سازمان‎دهنده (N=41) و در مرحلۀ پایانی نیز، مضامین فراگیر (N=7) استخراج شدند و این مضامین، در قالب «پنج سطح» شبه‎صعودی‎ با عناوین: «عدم‎ارتباط‎گیری با پیامِ کتاب»، «عدم‎انتقالِ یادگیری به دنیای واقعی»، «ارزش‎گذاری شناختی و عاطفی نسبت به عدم‎جلوه‎گری نزد نامحرم»، «انتقالِ یادگیری به محیط واقعی زندگی»، «تمایل و اقدام در مسیر کنشگری اجتماعی عفاف‎وحجاب» و یک سطح جانبی با عنوان «یادگیری غیرمستقیم سایر ارزش‌های اخلاقی» دسته‎بندی شدند. درمجموع، یافته‌های به‎دست‏آمده، از ظرفیت بالای کتاب‎های داستان، در انتقال و آموزش غیرمستقیم آموزه‏های اخلاقی و ارزشی نظیر عدم‎جلوه‎گری، به کودکان و نوجوانان حکایت دارد که شایسته است از سوی مسئولان و برنامه‎ریزان فرهنگی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اترک، حسین. (1399). «پیوند اخلاق فلسفی و دینی در الذریعة راغب اصفهانی». تأملات اخلاقی، 1 (1): 103-133.
آرام، علیرضا و گراوندی، بهاره. (1400). «متافیزیک فاصله و چالش اخلاقی آن در نظریه هنری برشت». تأملات اخلاقی، 2 (4): 75-92.
استراوس، انسلم و کربین، جولیت. (1990). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه افشار، ابراهیم. (1391). تهران: نشر نی.
اسلامیان، زهرا (1401). طراحی برنامه درسی مبتنی‏بر تفاوت‏های فردی و تدوین راهبردهای یاددهی-یادگیری درس دین و زندگی مبتنی بر آن. رساله دکتری دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ‎نشده.
الیس‎اورمراد، جین (2012). یادگیری انسان (نظریهها و کاربرد)؛ ویراست ششم. ترجمه سیدمحمدی، یحیی (1392). نشر ارسباران.
امین‎یزدی، سیدامیر و نیکخواه، پروانه (1390). نقش آگاهی محاوره‎ای بر عملکرد کودکان در تکالیف تئوری ذهن. نشریه پژوهشهای روانشناختی، 14(27): 79-100.
ایجی، الهام و سلیمانی، نادر (1396). پیش‏بینی سواد رسانه‏ای دانش‏آموزان براساس هوش اجتماعی و سرمایه اجتماعی آنان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 11(4): 25-37.
برخورداری، رمضان؛ مدنی، سیدهادی (1395). «تحلیل محتوای کیفی قصه‎های صمد بهرنگی به‎منظور بررسی امکان استخراج مضامین تربیتی‎انتقادی». خانواده و پژوهش، 13 (1): 93-116.
جمالی،‌هاجر و پناهی، مهین (1400). «بررسی روش تربیتی الگویی در مثنوی‎های عطار با توجه به نظریه یادگیری شناختی- اجتماعی آلبرت بندورا». پژوهشنامه عرفان، 12 (24): 43-68.
حامدی، فرهاد (1400). «بررسی رمان «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها» براساس نظریه یادگیری شناختی-اجتماعی آلبرت بندورا». مجله ادبیات فارسی، 17 (28): 1-8.
حسن‎نیا، سمیه و شمشیری، بابک (1398). بررسی تطبیقی فرایندهای یادگیری مشاهده‎ای بندورا در قرآن. نشریه رویش روانشناسی، 8(36): 167-174.
رحمانی، عبدالرزاق و جعفری، شهلا (1400). «بررسی رابطه بین دو هوش (کلامی زبانی و منطقی ریاضی) و فهم قواعد زبان عربی (نمونه مورد مطالعه: دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان)». الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آدابها، فصلیه علمیة محکمة، 17(61): 91-116.
سعیدی‎رضوانی، محمود (1400). تقلیلگرایی در تربیت و پیچیدگی امر جنسی: چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. انتشارات پژوهشگاه حوزه‌ودانشگاه.
سعیدی‎رضوانی، محمود و بینقی، تقی (1380). «تأملی در باب تناسب نظام آموزش و پرورش رسمی با تربیت دینی». نشر تربیت اسلامی، تربیت اسلامی ویژه آسیب‎شناسی تربیت دینی، کتاب ششم.
سعیدی‎‎رضوانی، محمود و غلامی، فاطمه. (1400). «زیست‎نامه شهدا و لایه‎های ذهنی مخاطبان: ربایش‎ها، رانش‎ها، رویش‎ها». فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29 (53): 123-164.
سعیدی‎رضوانی، محمود؛ غلامی، فاطمه و محبی، محمدمهدی. (1400). «رهیافتی از الگوسازی تربیتی تا الگوپذیری از شهید سلیمانی ازسوی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد». دوفصلنامه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9 (17): 233-264.
سلطانی، فاطمه (1400). «بررسی کارکرد تعلیمی فانتزی در داستان‎های کودکان و نوجوانان». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 13(49)، 41-69.
طالبی، بهنام و کریمی، فاطمه (1399). «تبیینی بر ادراک دختران دانش‎آموز از نحوه حجاب در مدارسی که چادر در آن‎ها اجباری است». فصلنامه زن و جامعه، 11 (1): 111-128.
فکور ثقیه، امیرمحمد؛ قوی‎هیکل، مهدی و ایلانی، ریحانه (1399). «بررسی تأثیر نیاز مصرف‎کنندگان به منحصربه فرد بودن، بر رفتار خرید آن‎ها به وسیله خودابرازی و خودنمایی». فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، 10(39): 17-36.
عابدی‎جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2): 151-198.
عباس‎زاده، محمد (1391). «تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی». جامعهشناسی کاربردی، 23(45): 19-34.
عظیمی، حسین؛ رحیم‎زاده، مهسا و ناصری، مسعود. (1399). «بررسی تأثیر‌پذیری موفقیت مسیر شغلی عینی و ذهنی از اخلاق حرفه‌ای اسلامی». فصلنامه تأملات اخلاقی، 1 (1): 155-178.
علوی، سیدحمیدرضا؛ حاج‎غلامرضایی، مهناز (1391). «روش‎شناسی آموزش ارزش‎های اخلاقی و دینی». اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 4(2)، 107-132.
کرسول، جان دبلیو. (2009). «طرح تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی». ترجمه سعدی‎پور، اسماعیل. تهران: نشر دوران.
کریمی، فاطمه و طالبی، بهنام (1400). «جستاری بر تجارب زیسته دانش‎آموزان از حدود حجاب اسلامی». فصلنامه خانواده و پژوهش، 18(1): 137-150.
کشتی‎آرای، نرگس؛ فتحی‎واجارگاه، کوروش؛ زیمیتات، کرایگ و فروغی، احمدعلی (1388). «طراحی الگوی برنامه درسی تجربه شده مبتنی‎بر رویکرد پدیدارشناسی و اعتبارسنجی آن در گروه‎های پزشکی». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 9 (21): 55-67.
کیانی، حسین و میرقادری، بشری‎سادات. (1391). «القیم التربویة ودورها فی قصص الأطفال دراسة فی قصص کامل الکیلانی». بحوث فی اللغة العربیة و آدابها. 4 (6): 103-113.
معنوی، زینب‎سادات و طاهری، مسلم (1400). «خودنمایی زنان در فضای مجازی به‎مثابه یک آسیب اجتماعی و راهکارهای مقابله با آن». نشریه مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی، 3(5): 189-206.
مقدم، غلامعلی و صدری‎فر، نبی‎الله (1400). «نقش تربیتی جلوه‎گری متقابل زوجین براساس روایات در استحکام خانواده و تأثیر آن بر سبک زندگی در عصر جدید». نشریه آموزههای تربیتی در قرآن و حدیث، 7 (13): 187-200.
موسوی، سیدرضا (1395). «زمینه‎های شخصیتی جلوه‎نمایی بانوان از منظر قرآن و حدیث». نشریه اسلام و پژوهشهای تربیتی، 8(15): 111-133.
میراحمدی، صادق. (1400). «بررسی اهمیت فضایل فکری در آموزش و چگونگی اکتساب آن‎ها». فصلنامه تأملات اخلاقی، 2(2): 62-78.
نوری، علی و محسنی‎تبریزی، علیرضا (1395). تبیین جامعه‎شناختی عوامل مؤثر بر مدیریت بدن با تأکید بر خودنمایی (مورد مطالعه: مردان شهر تهران). نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران، 7(2): 29-53.
هاشمی، فرح؛ امین‏یزدی، سیدامیر و کارشکی، حسین (1395). «نقش تئوری ذهن و همدلی در پیش‎بینی مشکلات رفتاری-هیجانی دانش‎آموزان خانواده‎های طلاق و عادی». مجله پژوهشهای روانشناسی بالینی و مشاوره، 6 (1): 24-43.
Kiger, Michelle E & Varpio, Lara. (2020). Thematic Analysis of Qualitative Data: AMEE Guide No. 131. Medical Teacher, 42(8):846-854/ doi: 10.1080/0142159X.2020.1755030.
Lewis, John Allen. (2009). Redefining Qualitative Methods: Elievability in the Fifth Moment. International Journal of Qualitative Methods. Vol. 8 No. 2: 1-14.
Moser, Albine & Korstjens, Irene. (2018). Series: Practical Guidance to Qualitative Research. Part 3: Sampling, Data Collection and Analysis. Eur J Gen Pract. 24(1): 9–18.
Tenny, Steven; Brannan, Grace D.; Brannan, Janelle M. & Sharts-Hopko, Nancy C. (2021). Qualitative Study. StatPearls Publishing, Treasure Island. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29262162/