تحقق قانون طلایی اخلاق؛ بررسی موانع و راهکارهای بینشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده الهیات و ادیان

2 دانش آموخته مدرسی اخلاق اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

قانون طلایی به عنوان یک قانون عام اخلاقی توصیه می­کند که؛ با دیگران بگونه­ای رفتار کن که در همان موقعیت رضایت می­دهی با تو چنان رفتار شود. علیرغم تصدیق این قانون از سوی تمام انسان­ها، به نظر می­رسد نوعی شکاف بین نظر و عمل به این قانون وجود دارد. بخشی این شکاف، در موانع مربوط به ساحتِ بینشی انسان ریشه دارد که نیازمند واکاوی است. از این رو، مساله اصلی در این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، این است که عمده­ترین موانع مربوط به ساحت بینشیِ انسان بر سر راه تحقق این قانون چیست و چه راهکارهایی در جهت رفع این موانع می­توان ارائه داد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که؛ ضعف قوه تخیل، عدم داشتن تصویر دقیق از برابری انسان­ها، و نیز متاثر بودن شناختِ پسند و ناپسند از عواطفِ انسانی، از عمده­ترین موانع بینشیِ انسان در جهت تحقق این قانون است. بر همین اساس، تقویت قوه تخیّل، درک همسانی انسان­ها در ساختار وجودی، و مهار و جهت­دهیِ عواطف و احساسات را می­توان از جمله راهکارهای ناظر به موانع بینشی دانست. در حقیقت ضعف انسان ها در تخیّل و عدم درک ساختار مشترک موجب شده است تا تصویر دقیقی از این قانون نداشته باشند و در تعاملات اجتماعی، آن را بکار نبندند. از این رو، لازمه تحقق این قانون رفع موانع مذکور بر اساس راهکارهای بیان شده در این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
سیدرضی، ابوالحسن. (1388)، نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، قم: دارالعرفان .
اسلامی، سیدحسن. (1386). قاعده زریّن در حدیث و اخلاق، علوم قرآن وحدیث، 12 (3 و 4): 5-33.
امامی، فائزه (1392). «تحلیل سلامت روان مبتنی بر سبک زندگی در سنت امام علی(ع)». پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
بوسلیکی، حسن (1396). «مقایسه بسندگی و کارآمدی قاعده زریّن با قاعده تعمیم پذیری کانت»، قبسات، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی: 1 – 30 .
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1410 ق). غرر الحکم و درر الکلم. قم، چاپ دوم.
جعفری، محمد تقی. (1394). فلسفۀ دین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی .
جوادی آملی، عبدالله (1386). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء .
حرّعاملی، محمد بن الحسن (1416ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم : موسسه آل البیت (علیهم السّلام) لاحیاء التراث .
رشیدرضا ، سیدمحمد (1366هـ)، تفسیرالمنار، قاهره: دارالمنار.
قرائی سلطان آبادی، احمد، سعید نظری توکلی (1394)، «مفهوم انصاف در اخلاق اسلامی و نسبت آن با قاعده زریّن»، پژوهش نامه اخلاق  6 (28): 41 – 56 .
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج2، تهران: ط- الإسلامیة، چاپ چهارم.
گنسلر ، هری. جی (1945)، درآمدی بر فلسفۀ اخلاق معاصر. ترجمۀ مهدی اخوان، 1390، تهران : علمی و فرهنگی
مجلسی ، محمدباقر (1386)، بحارالانوار، قم : اسلامیه .
مطهری، مرتضی (1396)، فلسفه اخلاق، تهران : صدرا .
ملکیان، مصطفی (1385)، مهرماندگار مقالاتی در اخلاق شناسی، تهران: نگاه معاصر.
ملکیان، مصطفی (1390)، درسنامه روانشناسی اخلاق ، بی‌جا: بی‌تا.
موسوی مطلق، سید محمد (1394)، «مسئولیت اخلاقی در پرتو روانشناسی رشد (تاثیرات رشد روانشناختی فرد بر مسئولیت اخلاقی وی)»، مجموعه مقالات دومین همایش سالانه ملی دانشجویی فلسفه در ایران، تهران: دانشگاه تربیت مدرس ، 98-103.
مهدوی آزادبنی ، رمضان (1395)، «انسان شناسی تکاملی و بن بست اخلاقی آن با تاکید بر قانون طلایی» پژوهش‌های اخلاقی 1 : 1 – 13.
Fitterer, Robert. J (2008), Love and Objectivity in Virtue Ethics: Aristotle, Lonergan, and Nussbaum on Emotions and Moral Insight. Toronto Buffalo London: University of Toronto Press.
Gensler, Harry J. (2013), Ethics and the Golden Rule, New York, Routledge.
Kant, Immanuel (1997), Groundwork of the Metaphysics of Moral, Translated by Mary Gregor, with an introduction by Christine. M. Korsgaard, Cambridge, Cambridge University Press.
Kant, Immanuel (2002), Critique of Practical Reason, Translated by Werner S. Pluhar, Introduction by Stephen Engstrom, Hackett Publishing Company, Inc, Indianapolis / Cambridge.
Prinz, Jesse J. and Shaun Nichols (2010), Moral Emotions; In: John M. Doris, The Moral Psychology Handbook, Oxford New York, Oxford University Press.
Stocker, Michael (1976), The Schizophrenia of Modern Ethical Theories, The Journal of Philosophy, Vol. 73, No. 14, (Aug. 12, 1976), pp. 453-466.
Van Hooft, Stan (2006), understanding virtue ethics, Acumen Publishing Limited.
 Wattles, Jeffrey (1996), The Golden Rule, New York, Oxford University Press.