تاملی بر تحول روحی و اخلاقی غزالی و آگوستین (تکاپویی مشابه در نیل به سعادت و مکاشفه یقین)

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجان

چکیده

در این مقاله به مقایسة وجوه مشترک دوران تحول درونی آگوستین و غزالی، به ویژه تحول روحی و سلوک اخلاقی آنها در زندگی پرداخته شده است؛ شباهت‌هایی که مبتنی بر دغدغة یکسان آنها در جستجوی دردمندانه از یقین، معنای خوشبختی و نحوه سلوک در نیل به سعادت و فضایل اخلاقی بوده است. در این جستارکه به روش توصیفی- تاریخی و مطالعه کتابخانه­ای شکل­گرفته است، ضمن پرتو افکنی به حالات روحی و اخلاقی مشابه غزالی و آگوستین، زمینه­های تحول روحی آنان در تأملی معرفتی و متدولوژیک تبیین و به روش شهودی هر دو در نیل به یقین و حصول سعادت از راه بازگشت به خدا و کسب رضای او از طریق تخلق به فضایل اخلاقی تأکید شده است. در پی آن، نظام اخلاقی آگوستین و غزالی برای نیل به سعادت مقایسه و به مبنای تلفیقی نظام اخلاقی آنان اشاره و وجوه متمایز غزالی از آگوستین، مانند قبول منزلت عقل در فرجام عمر و نیز پرهیز او از حصرگرایی در مورد سعادت پیروان مذاهب بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آگوستین قدیس.(1397). اعترافات. ترجمه افسانه نجاتی. تهران: پیام امروز، چاپ اول.
_____________. (1398). هر خدا. ترجمه حسین توفبقی. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ چهارم.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. ( 1375).  منطق و معرفت در نظر غزالی. تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
ابن رشد، محمد. (1421). تهافت التهافت. بیروت : دارالفکراللبنانی، چاپ سوم.
اترک، حسین. (1399). «پیوند اخلاق فلسفی و دینی در الذریعه راغب اصفهانی». تأملات اخلاقی. بهار سال اول، شماره اول، صص 103-133.
امیری، علی. (1399). مخاطرات خرد. کابل: نشر ناسوت، چاپ اول.
انجیل متی،کتاب مقدس. ( 2002). ترجمه قدیم،  بی جا: بی نا.
اوی زرمان، تئودور. (1377). مسائل تاریخ فلسفه. ترجمه پرویز بابایی. تهران : موسسه انتشارات نگاه، چاپ اول.
باقری، خسرو. ( 1377). مبانی شیوه های تربیت اخلاقی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
_______. (1368). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران : اننتشارات مدرسه، چاپ اول.
جان بایر، ناس. (1370). تاریخ جامع ادیان. مترجم علی اصغر حکمت. تهران : انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ اول.
جلیلی، سید هدایت.( 1389). مجموعه مقالات غزالی پژوهی. تهران : خانه کتاب، چاپ اول.
زرین‌کوب،  عبدالحسین. (1356). فرار از مدرسه. تهران : امیرکبیر، چاپ اول.
ژیلسون، اتین. (1395). تاریخ فلسفه مسیحی در قرون وسطی. ترجمه رضا گندمی نصرآبادی. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ دوم. 
سروش، عبدالکریم. (1373). قصه ارباب معرفت. تهران : موسسه فرهنگی صراط، چاپ اول.
 سیوطی، جلال الدین. (1425). تاریخ الخلفاء. ج1. قطر: وزارت اوقاف، چاپ دوم.
شیخ، سعید.( 1369). مطالعات تطبیقی در فلسفه اسلامی. ترجمه مصطفی محقق داماد. تهران:  شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چاپ اول.
 غزالی، ابو حامد، محمد. (1416).  المنقذ من الضلال. به کوشش جمیل صلیبا و کامل عیاد . بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ سوم..
_______________ .(1393). ترجمه و متن المنقذ من الضلال. با مقدمه احمد شمس الدین. ترجمه سید ناصر طباطبایی. تهران: انتشارات مولی، چاپ دوم.
_______________ .(1374). احیاء علوم الدین. ترجمه مؤید الدین محمد خوارزمی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. چاپ سوم.
_______________ .(1392). مکاتیب فارسی غزالی (فضایل الانام من رسائل حجه الاسلام). به اهتمام و حواشی مهدی قربانیان. تهران: بصیرت، چاپ اول.
_______________ .(13393). مکاتیب فارسی غزالی (فضایل الانام من رسائل حجه الاسلام). به تصحیح علی مؤید ثابتی. تهران: ابن سینا، چاپ اول.
_______________ .(1927). تهافت الفلاسفه.  به همت بویژ. بیروت: دار و مکتبه الهلال، چاپ اول.
_______________ .(1964). مشکوة الأنوار. به تصحیح ابوالعلاء عفیفی. قاهره: دارالحدیث، چاپ اول.
فورلی، دیوید. (1395). تاریخ فلسفه راتلج . ج2. ترجمه علی معظمی. تهران: نشر چشمه، چاپ سوم.
کرمی،  میثم. ( 1389). گزیده مقالات غزالی شناسی. تهران: حکمت، چاپ اول.
کونگ، هانس.( 1386). متفکران بزرگ مسیحی. ترجمه گروهی از مترجمان. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول.
مجتهدی،کریم.( 1397). فلسفه در قرون وسطی. تهران : امیرکبیر، چاپ ششم.
مولوی، جلال الدین. (1379). گزیده غزلیات مولوی. به کوشش قربان ولیی. تهران: موسسه کتاب همراه، چاپ اول.
مولوی، جلال الدین. (1381). شرح جامع مثنوی معنوی. شارح کریم زمانی. تهران: اطلاعات، چاپ هفتم.
همایی، جلال الدین. (1387). غزالی نامه. تهران: هما، چاپ ششم.
یثربی، سید یحیی. (1395). مجموعه مقالات شک گرایی و نسبی گرایی. به کوشش ابراهیم دادجو. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
___________. (1383). از یقین تا یقین.  قم:  بوستان کتاب، چاپ اول.
Watt, Montgomery. (1962). Muslim Intellectual: A study of al-Ghazali. Edinburg: R. & R. Clark Ltd.
Zwemer, Samuel M. (1920). A Moslem Seeker after God: Showing Islam at Its Best in the Life and Teaching of Al-Ghazali, Mystic and Theologian of Eleventh Century. New York/Chicago: Fleming H. Revell Company.