Attributes And Harms of The Spirit of Lasciviousness (Nafs-E Ammareh) in Rumi's Mathnavi And Methods Of Getting Rid of It

Document Type : Review Article

Author

PhD in Persian Language and Literature, Qom University, Qom, Iran

Abstract

One of the strongest inner idols, which is known as the mother of all immoral and evil deeds and a very big and powerful obstacle in human life, is the "Spirit of lasciviousness", The subject of spirit of lasciviousness has a bold presence in the Mathnavi; but Rumi's method of expression in Mathnavi (association and brainstorming) has led to the dispersion of the content and prevented the reader from knowing his comprehensive thought about it. In this study, by collecting all the scattered verses on the subject of Spirit of lasciviousness in Mathnavi and analyzing them, it was concluded that despite the expressive confusion and scattering of verses, Mathnavi is a clear example of unity and intellectual cohesion and semantic coherence and in his work, Rumi tries to show a complete picture of his thought on the subject of "spirit of lasciviousness" as one of the key and repetitive topics of Islamic mysticism and ethics. This semantic coherence has caused him to not only mention the negative characteristics and attributes of the spirit of lasciviousness and bring about various moral harms and warn people to follow it,but also to point in ways such as: disregarding the will of the spirit of lasciviousness and piety, prayer and worship, starvation and hunger,, etc. to get rid of this seven doors hell in order to seekers and The captives can ascend to the highest levels and reach the place of annihilation and joiner of god by cultivating and refining this inner enemy.

Keywords

Article Title [Persian]

اوصاف و مضرات نفس اماره در مثنوی مولوی و شیوه‌های رهایی از آن

Author [Persian]

  • علی سلیمانی
دکترای زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.
Abstract [Persian]

یکی از سرسخت‌ترین بت‌هایِ درونی که به‌عنوان مادر تمامی اعمال ناپسند اخلاقی و مانعی بس بزرگ و نیرومند در سیر و سلوک آدمی شناخته می‌شود، «نفس اماره» است که به ‌‌‌سادگی نمی‌توان از چنگال مکر، ترفند و شرارت‌های او رهایی یافت. موضوع نفس اماره، حضور پُر رنگی در مثنوی معنوی دارد؛ ولی شیوۀ بیانی مولانا در مثنوی (تداعی- گویی و جرِّ جرّار کلام)، منجر به پراکندگی مطالب و مانع شناخت دقیق مخاطبان از اندیشۀ جامع وی نسبت به آن گردیده است. در این پژوهش، با جمع تمامی ابیات پراکندۀ موضوع نفس اماره در مثنوی و تحلیل آنها بر اساس خود مثنوی، این نتیجه حاصل شد که برخلاف پریشانیِ بیانی و پراکندگی ابیات، مثنوی دکانِ وحدت و انسجام فکری و معنایی است و مولانا در اثر خود می‌کوشد تا تصویر کاملی از اندیشۀ خود نسبت به موضوع «نفس اماره» را به‌عنوان یکی از موضوعات کلیدی و پُر تکرار عرفان و اخلاق اسلامی، به نمایش بگذارد. همین انسجام معنایی باعث شده تا وی جدا از یادکردِ ویژگی‌ها و اوصاف منفی نفس اماره و به میان آوردن مضرات اخلاقی متعدد و برحذر داشتن افراد از پیروی از آن، به شیوه‌هایی همچون: بی‌اعتنایی به خواست نفس اماره و تقوا ورزیدن، نماز و طاعت، جوع و گرسنگی، پیمان بستن با خدا، دوری از صفات جسمانی، یاری جستن از اولیای الهی، ذکر حق، فضل ایزد، توفیق و اراده و قدرت خدا و... نیز برای رهایی از این دوزخ هفت دَر اشاره کند تا سالکان و گرفتاران بتوانند با تزکیه و تهذیب و دفع این دشمن درونی، به مدارج بالا صعود کنند و به مقام فنا و وصال حق برسند.

Keywords [Persian]

  • مثنوی مولوی
  • نفس اماره
  • ویژگی‌ها و مضرات اخلاقی
  • شیوه‌های رهایی از نفس اماره

References

قرآن کریم.
بلخی، جلال­الدین محمّد. (1393). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد. ا. نیکلسون؛ تصحیح مجدد و ترجمۀ حسن لاهوتی. 4 جلد. تهران: میراث مکتوب، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1396). مثنوی معنوی. تصحیح محمّدعلی موحد. 2 جلد. تهران: هرمس، چاپ دوم.
حاکمی، اسماعیل. (1384). «نکوهش نفس اماره در عرفان اسلامی». نشریه ادیان و عرفان. شمارۀ 6. صص: 158-151.
حسینی، زهرا؛ جوکار، نجف. (1393). «بررسی و تحلیل بزرگ‌ترین موانع رشد و کمال انسان در نهج‌البلاغه و مثنوی». فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز. دورۀ 14. شمارۀ 2. صص: 110-81.
حیدری نوری، رضا. (1395). «نفس ستیزی مولوی در مثنوی». پژوهش‌های اخلاقی. سال 7. شمارۀ 2. صص: 26-5.
دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1344). ارزش میراث صوفیه. تهران: آریا.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1378). سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی. دو جلد. تهران: علمی، چاپ هفتم.
سجادی، سیدجعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری، چاپ هفتم.
 شجری، رضا. (1385). چهره‌های گونه‌گون نفس در مثنوی مولانا. مطالعات عرفانی. دورۀ 1. شمارۀ 4. ص 140-115.  
شهبازی، ایرج. (1386). «نفس اماره از نگاه مولوی». فرهنگان. شمارۀ 31 و 32. بدون شماره صفحه.  
صابری نجف‌آبادی، ملیحه. (1388). «بررسی تحلیلی تطوّر مفهوم نفس از افلاطون تا ملاصدرا». فصلنامۀ تأملات فلسفی. سال 1. شمارۀ 1. صص: 125-102.
طهماسبی، فرهاد؛ ایامی‌بدرلو، شهین. (1395). «بازتاب تمثیلی نفس اماره در مثنوی مولوی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال 12. شمارۀ 42. صص: 207-183.  
عبداللهی اهر، محبوبه. (1386). »نفس و بازتاب آن در مثنوی مولانا». مجلۀ پیک نور. سال 5. شمارۀ 3. صص: 20-32.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1381). احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
کتابی، احمد. (1386). «مفاهیم نفس اماره، نفس لوامه و نفس مطمئنه در اندیشه‌های مولوی». مولوی پژوهی. سال 5. شمارۀ 3. صص: 37-15.
ولی‌پور، عبدالله؛ همتی، رقیه. (1397). «بررسی و تحلیل تصاویر هنری نفس در آثار منظوم مولوی». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. سال 10. شمارۀ 40. صص: 126-85.
همایی، جلال الدین. (1376). مولوی نامه، مولوی چه می‌گوید؟. تهران: هُما، چاپ نهم.
 
References
Holy Quran.
‘Abdullahi Ahar, Mahboubeh. (1386 SH). Nafs va Baztab-e Ān dar Mathnavi-ye Mowlana. Majalleh-ye Peik-e nour. Sale 5. NO. 3. Pp. 20-32.
Balkhi, Jalal-Al-din Muhammad. (1393 SH). Mathnavi Ma’navi. Tashih-e Reynold Alleyne Nicholson. Translated by Hasan Lahouti. 4 Vol. Tehran, Mirath Maktoub, First Edition.
Balkhi, Jalal-Al-din Muhammad. (1396 SH). Mathnavi Ma’navi. Tashih-e Muhammad Ali Muvahed. 2 Vol. Tehran, Hermes, 2th Edition.
Dehkhoda, Ali Akbar. (1377 SH). Loghat Nameh. Tehran: Daneshgah-e Tehran, 2th Edition.
Furouzanfar, Badi’-ol-zaman. (1381 SH). Ahadith va Qasas-e Mathnavi. Tehran, Amirkabir, 2th Edition.
Hakemi, Esma’il. (1384 SH). Nekouhesh-e Nafs-e Ammareh dar ‘Erfan-e Eslami. Nashriyeh-ye Adyan va ‘Erfan. NO. 6. Pp. 151-158.
Heydari Nouri, Reza. (1395 SH). Nafs Setizi-ye Mowlawi dar Mathnavi. Pazhuheshhaye Akhlaqi. Sale 7. NO. 2. Pp. 5-26.
Humayi, Jalal-ol-din. (1376 SH). Mowlawi Nameh; Mowlawi Che Migouyad. Tehran, huma, 9th Edition.
Huseini, Zahra & Joukar, Najaf. (1393 SH). Barrasi va Tahlil-e Buzurgtarin Mavane’-e Roshd va Kamal-e Ensan dar Nahjulbalagheh va Mathnavi. Faslnameh-ye Andisheh-ye Dini Daneshgah-e Shiraz. Sale 14. NO. 2. Pp. 81-110.
Ketabi, Ahmad. (1386 SH).Mafahim-e Nafs-e Ammareh, Nafs-e Lavvameh va Nafs-e Motma’enneh dar Andisheh-haye Mowlawi. Sale 5. NO. 3. Pp. 15-37.
Saberi Najafabadi, Maliheh. (1388 SH). Barrasi-ye Tahlili-ye Tatavvor-e Mafhoum-e Nafs az Aflatoun ta Mollasadra. Faslnameh-ye Ta’mmolat-e Falsafi. Sale 1. NO. 1. Pp. 102-125.
Sajjadi, Seyyed Jafar. (1383 SH). Farhang-e Estelahat va Ta’birat-e ‘Erfani. Tehran: Tahouri, 7th Edition.
Shahbazi, Iraj. (1386 SH). Nafs-e Ammareh az Negah-e Mowlawi. Farhangan. NO. 31 & 32. Pp. n.d.
Shajari, Reza. (1385 SH). Chehrehaye Gonegon-e Nafs dar Mathnavi-ye Mowlana. Motale’at-e ‘Erfani. Sale 1. NO. 4. Pp. 115-140.
Tahmasbi, Farhad & Ayami Badrlo, Shahin. (1395 SH). Baztab-e Tamthili-ye Nafs-e Ammareh dar Mathnavi-ye Mowlawi. Faslnameh-ye Adabiyat-e ‘Erfani va ostourehshenakhti. Sale 12. NO. 42. pp. 183-207.
Valipour, ‘Abdullah & Hemmati, Roqayyeh. (1397 SH). Barrasi va Tahlil-e Tasavir-e Honari-ye Nafs dar Athar-e Manzoum-e Mowlawi. Sale 10. NO. 40. Pp. 85-126.
Zarrin Koub, ‘Abdulhusein. (1344 SH). Arzesh-e Mirath-e Soufiyyeh. Tehran: Ariya.
Zarrin Kub, ‘Abdulhusein. (1378 SH). Serre Ney; Naqd va Sharh-e Tatbiqi va Tahlili-ye Mathnavi. Vol. 2. Tehran: ‘Elmi, 7th Edition.

Files

History

  • Receive Date: 23 March 2022
  • Revise Date: 16 April 2022
  • Accept Date: 22 April 2022

Share

How to cite

Statistics