The Philosophy of Arrogance and its Effect on the Current Good and Ugliness of Arrogance

Document Type : Original Article

Author

Assistant Professor at Islamic Education, Faculty of Humanities, Yasouj University, Iran

Abstract

Cobra is one of the serious harms in the field of morality and behavior in society, which changes the identity of man and causes his overthrow; And in religious and moral texts, its avoidance has always been recommended in various ways. Arrogance is often the external manifestation of arrogance Which causes humiliation and harassment of others. But in some cases, arrogant behavior is recommended This research tries to determine the scope of using arrogance according to the observance of ethical principles. For this purpose, first the factors of arrogance have been studied and then the cases of arrogance have been explained To determine the reason for the permissibility and impermissibility of the moral ruling in the use of arrogance and its limits. The research method is analytical-documentary. The results show that although arrogant behavior is not necessary with arrogance and the relationship between arrogance and arrogance is a public-private relationship, it is necessary to pay attention to the fact that the scope of using arrogance is much less than the prohibitions.

Keywords


Article Title [Persian]

فلسفۀ تکبر و تاثیر آن بر حسن و قبح فعلی تکبر

Author [Persian]

  • فرانک بهمنی
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، ایران
Abstract [Persian]

کبر و تکبر منبعث از آن، یکی از آسیب‌های جدی حوزۀ اخلاق و رفتار است که روابط اجتماعی انسان را دچار مشکل می‌نماید. بدین جهت پرهیز از آن به انحاء مختلف همواره توصیه شده است. لکن برخی گزاره‌های دینی نه تنها رفتار متکبرانه را نیکو می‌دانند، بلکه تأکید بر ضرورت آن دارند. پژوهش حاضر سعی دارد با هدف تبیین دقیق فلسفۀ تکبر در مقام اثبات، تأثیر منطقی آن را بر حسن و قبح فعلی تکبر در مقام ثبوت روشن سازد. سپس با بررسی دلایل جواز و عدم جواز تکبر، گسترۀ استفاده از تکبر در اصول اخلاقی را معین سازد. روش پژوهش تحلیلی-اسنادی است و داده‌ها حاکی از آن است که فلسفۀ رفتار متکبرانه بر حسن و قبح آن تأثیر مستقیم دارد؛ بنابراین رابطۀ تکبر و تفرعن رابطۀ عموم و خصوص مطلق نیست، بلکه رابطه عموم و خصوص من وجه است.

Keywords [Persian]

  • کبر
  • تکبر
  • فلسفه
  • حسن
  • قبح
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
آقا جمال خوانساری، محمد. (1366). شرح بر غرر الحکم و درر الکلم. تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله. (1404ق). شرح نهج البلاغه. محقق ابراهیم، محمد ابوالفضل، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول.
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. (بی تا). جامع الاصول فی أحادیث الرسول. دمشق: مکتبة الحلوانی، مطبعة الملاح، مکتبة دار البیان، چاپ اول.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1382). تحف العقول عن آل الرسول(ص). صادق حسن زاده، قم: آل علی(ع)، چاپ اول.
ابن فارس، احمد بن فارس. (بی تا). معجم مقابیس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
ابن قیم جوزیه. (1409ق). الجواب الکافی لمن سأل عن الدواء الشافی أو الداء والدواء. بیروت: دار المعرفة - المغرب.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (بی تا). لسان العرب. بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1410ق‌). غرر الحکم و درر الکلم‌. قم‌: دار الکتاب الإسلامی،‌ چاپ دوم.
خدایی، سید مهدی: خرقانی ، حسن. (1392). شواهد قرآنی روایات باب کبر اصول کافی. آموزه‌های قرآنی، 10(17): 27-48.
خمینی، روح الله. (1388). آداب الصلاۀ. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
حسینی طهرانی،‌هاشم.(1367). علوم العربیة. تهران: مفید.
حسن، عباس.(۱۴۲۲ق). النحو الوافی. تهران : ناصرخسرو.
حکیمی، اخوان. (1380). الحیات. احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حلّی، ورام بن أبی فراس.(1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر. قم: مکتبة فقیه.
جاربردی، فخرالدین احمد بن حسن.(۱۹۸4). مجموعة الشافیة فی علمی الصرف والخط: شرح بر کتاب الشافیة فی التصریف اثر ابن حاجب نحوی. لبنان: عالم الکتب.
دستغیب، سیدعبدالحسین.(1383). گناهان کبیره. قم: دارالکتاب اسلامی .
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1407ق). الذریعه الی مکارم الشریعه. قاهره: ابویزید عجمی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1388). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. سیدغلامرضا خسروی‌حسینی، تهران: مکتبة المرتضویة، چاپ چهارم.
رضائیان، حسن: ساطوریان، سید عباس: هراتیان، عباس علی: حسینی مطلق، سید مهدی. (1395). نقش میانجی صفت حرص در رابطه بین صفات تکبر و حسادت. اسلام و پژوهش‌های روان شناختی، 2(4): 85-97.
رضی­الدین استرآبادی، محمدبن­حسن. (1395ق). شرح شافیة ابن الحاجب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ری شهری، محمد. (1382). منتخب الحکمه. حمیدرضا شیخی، قم:دارالحدیث.
زکریا، یحیی بن عدی بن حمید بن. (۱۳۶۵). تهذیب الاخلاق. م محمد دامادی، تهران: موسسه‌ مطالعات‌ و تحقیقات‌ فرهنگی‌.
سپهر، محمد تقی. (1386). ناسخ التواریخ: تاریخ امام حسین علیه السلام. قم: ناصر، چاپ حروفی.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغة. صبحی صالح، قم: هجرت، چاپ اول.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1390ق). کشف الربیۀ. بی‌جا: دار المرتضوی للنشر.
شیخ صدوق. (1403ق). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
شیخ صدوق. (1382). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. صادق حسن زاده، تهران: ارمغان طوبی، چاپ اول.
صابری یزدی، علیرضا. (1375). الحکم الزاهره. محمدرضا انصاری محلاتی، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
صبان، محمد بن علی. (1425ق). حاشیه الصبان. عبدالحمید هنداوی، بیروت: المکتبة العصریة.
صادقی تهرانی، محمد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیرالقرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبری، محمد بن جریر بن یزید. (1362). تاریخ طبری. ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
عبدل­آبادی،علی­اکبر: بیات، علی: محمّدیان عمرانی، طاهره. (1400). موانعِ روانشناختیِ معرفتیِ اخلاقی زیستن از نگاهِ امام علی(ع)، تأملات اخلاقی،2(4):7-26.
عضیمه، محمد عبدالخالق. (2011م). دراسات لأسلوب القرآن الکریم. مصر: دار الحدیث.
غزالی، محمدبن محمد. (1380). کیمیای سعادت. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نهم.
غزالی، محمدبن محمد. (۱۳۶۸). احیاء علوم الدین. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فاضل یگانه، مسعوده: فرانک بهمنی. (1400). ماهیت توریه و بازخوانی نقش آن در جواز و عدم جواز. پژوهشهای فقهی، 17(4):1319-1346.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین. قم: مؤسسة دار الهجرة، چاپ دوم.
فیض کاشانی، محمد. (1376). المحجۀ البیضاء فی تهذیب الإحیاء. قم: موسسه نشر اسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
فیض کاشانی، مرتضی. (۱۴۰۹ق). الحقایق فی محاسن الاخلاق. قم: چاپ محسن عقیل.
فیض کاشانی، محمد. ( 1372). راه روشن ترجمه کتاب المحجة البیضاءفی تهذیب الاحیاء. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
قدوسی، سید ابوالفضل: میردریکوندی، رحیم. (1392). بررسی مفهوم روان شناختی کبر در منابع اسلامی و مقایسه آن با خودشیفتگی. ماهنامه معرفت، (9):83-95.
قرشی، علی اکبر. (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1430ق)،اصول الکافی. محمدحسین درایتى، قم: مؤسسه دارالحدیث، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
مارانی ، حکیمه. (1388). تکبر. تهران: موسسه علمی سوره.
مازندرانی، محمدهادی­بن محمدصالح. (1397). شرح فارسی کافیه ابن حاجب. تهران:دانشگاه تهران.
ماوردی، علی بن محمد. (1404ق). ادب الدنیا و الدین. قم: چاپ افست.
محاسبی، حارث. (بی‌تا). الرعایة لحقوق اللّه. بیروت: چاپ عبدالقادر احمد عطار.
محمد بن اسحاق بن یسار. (1410ق). سیرة ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی). قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، چاپ اول‏.
محمدی ری شهری، محمد. (1384). میزان الحکمه. قم: دارالحدیث.
مجتبوی، سید جلال الدین. (بی تا). علم اخلاق اسلامی. بی جا: انتشارات حکمت.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م). بحارالانوار. بیروت: احیاء التراث العربیه.
مجلسی، محمد باقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
مشکینی اردبیلی،علی. (1421ق). تحریر المواعظ العددیه. قم:الهادی.
مطهرى، مرتضى. (1375). تعلیم و تربیت در اسلام. قم: انتشارات صدرا، چاپ بیست و هفتم.
مکارم شیرازى، ناصر. (1377). اخلاق در قرآن‏. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، چاپ اول.
مقرم،السید عبدالرزاق. (1426ق). مقتل الحسین(ع). بیروت: مؤسسة الخرسان للمطبوعات، چاپ اول.
مقدس اردبیلی،احمدبن محمد. (۱۳۷۵). زبدة البیان فی احکام القرآن. قم: بی­جا.
ناظر الجیش، محمد بن یوسف. (1428ق). شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد. قاهره – مصر: دارالسلام.   
نراقی، ملا محمد مهدی. (1967م). جامع السعادات. بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
نراقی، ملا احمد. (1388). معراج السعاده. قم: آل طه. چاپ دوم.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد. (۱۳۶۰). اخلاق ناصری. تهران: مجتبی می‌نوی و علیرضا حیدری.
واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. م. علی شیری، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.
هراتیان، عباسعلی: آگاه هریس، مژگان: موسوی، الهام. (1392). «ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی تکبر-تواضع». روان شناسی و دین، 24 (4): 5-22.
هراتیان، عباس‌علی؛ ترکاشوند، جواد؛ جهانگیرزاده، محمدرضا. (1394). «رابطه روان بنه‌های ناسازگار اولیه و ویژگی‌های شخصیتی با صفت اخلاقی تکبر». اسلام و پژوهش‌های روان شناختی، 1 (1): 63-80 .
همتی­پور، مرتضی و همکاران. (1400). «سلوک اخلاقی فردی و اجتماعی از نگاه ابن­عباس». تأملات اخلاقی، 2 (4): 27-52.
https://www.pasokh.org/fa/Question/View/10734